A herdanza teórica na forma de ensinar e a falta de innovación por parte das facultades son algúns dos freos.
Xa existe un bosquexo de
como será a escola no ano 2030. Os coñecementos académicos xa non serán tan importantes e valoraranse moito máis as habilidades persoais, a capacidade de empatizar cos demais ou de tomar decisións. O rol do profesor xa non será o de transmitir os seus coñecementos ao alumno, senón o de actuar como guía para que o propio estudante constrúa os contidos a partir de diferentes fontes. Os métodos de ensino terán como base a creatividade e a metodoloxía será cada vez máis personalizada. Cada neno aprenderá segundo as súas necesidades.
Ese é o escenario descrito por 1.550 profesores, estudantes e responsables políticos en materia de educación da organización
WISE (o Cume Mundial pola Innovación en Educación, nas súas siglas en inglés), creada en 2009 pola Fundación Qatar. Segundo as enquisas
A escola en 2030 (2014) e
Conectando a educación co mundo real (2015), o principal desafío ao que se enfrontan os sistemas educativos en diferentes países do mundo é a calidade dos profesores. Segundo os expertos de WISE en España, a aprendizaxe baseada en proxectos é un dos maiores retos para a escola tanto en primaria como en secundaria.
Está preparado o grao de Maxisterio para formar aos futuros profesores de acordo con eses cambios? Até a data non hai estudos que respondan a esa pregunta. O máis próximo á realidade son as opinións dalgúns docentes universitarios de diferentes campus españois.
Carmen Alba, profesora de a
Facultade de Educación da
Universidade Complutense desde 1987, cre que moitas das clases que se imparten hoxe parécense ás de fai 20 anos. "Temos unha herdanza moi teórica. Pode haber profesores máis pragmáticos, pero non sabemos si os alumnos están a aprender ou non métodos máis innovadores". Considera que o plan de estudos de os
graos en Mestre en Educación Infantil e Primaria -nome da carreira de Maxisterio tras a chegada de o
Plan Bolonia- ten dúas grandes lagoas: a competencia dixital e a formación en atención á diversidade. Na súa universidade ningunha desas materias é obrigatoria. “Todo mestre tería que ser alfabetizado en cultura dixital e é unha materia optativa. Ademais, os nenos teñen diferentes velocidades de aprendizaxe e esa competencia non se está traballando”, explica.
Entre os case 300 profesores dos graos de Educación que se imparten na Complutense, moitos están a liderar proxectos de innovación docente, pero o principal freo, sostén Alba, é que non existe un proxecto impulsado pola Facultade. "Para que as cousas cambien fai falta que se lance un plan estratéxico desde a propia institución e que esta defina que tipo de profesor quere formar". Polo momento, existe unha comisión de calidade para cada un dos títulos, pero só avalía si os contidos axústanse á normativa e non a forma en que se ensina aos alumnos. "A avaliación tería que ser de carácter pedagóxico e non tan burocrática", critica Alba.
Na cafetaría da Facultade, tres alumnos de terceiro do grao en Educación Primaria lamentan que as clases sigan o sistema tradicional. "Non danche ganas de vir, cada profesor céntrase en dar a súa materia e non se preocupan de que aprendas a dar clase. É todo moi monótono, unha repetición do que xa demos no instituto", conta María Iturzaeta, de 21 anos. En dous meses de prácticas aprendeu máis que no case tres anos de carreira. "Non utilicei nada do que aprendín aquí".
O seu compañeiro Álvaro Ballesteros, de 24 anos, cre que o profesor segue estando nun pedestal e que os alumnos só escoitan. "Hai moi poucos profesores que falen da necesidade de innovar e de darlle a volta ao ensino. As materias de didáctica, que son as que máis nos interesan, son moi teóricas". "Fanche memorizar papelorio", engade Daniel Figueras, outro estudante de 21 anos.
Para David Reyero, profesor do grao en Educación Infantil da Complutense desde fai 16 anos, o problema da innovación educativa no sistema público é que non se ten claro que tipo de escola quérese. "A diferenza do que sucede coa privada, que está en continuo cambio para atraer a novos alumnos, aquí non hai presión externa que obrigue a saír do que se está facendo". A Universidade é, na súa opinión, un elefante que se move de forma moi lenta, case por inercia, ao que lle falta conexión cos colexios para coñecer que necesitan. "Esa é unha das liñas que habería que potenciar, analizar o que está sucendiendo nas aulas para modificar o programa académico dos graos".
O que está claro, segundo os expertos consultados, é que o sistema educativo está esgotado e non dá máis de si. "A escola tradicional é un aburrimento e por iso hai tanto fracaso. Nas pantallas os nenos están a aprender de forma autodidacta e logo chegan a clase e chocan contra un sistema decimonónico", apunta Mariano Fernández Enguita, profesor da Complutense.
No seu libro
A educación na encrucillada, sinala que a baixa esixencia nas facultades de educación contribúe á pouca preparación coa que salguen os profesores. "Os estudantes de Educación se gradúan coa nota media máis alta do oito grandes grupos de titulacións (7,57 fronte ao 7,36 medio), mentres que a súa nota media de acceso está por baixo da media (en 2013 foi de 7,5 para Infantil, por baixo do 8,37 do resto de graos). Hai dúas interpretacións: as facultades de Educación son as máis eficaces ou son menos esixentes", sinala.
Falta de reflexión na Universidade
"O problema somos nós, que non temos competencias para formar aos docentes do futuro", asegura Nines Gutiérrez, coordinadora do grao en Educación Primaria da
Universidade Autónoma de Madrid. "Imos sempre detrás do que dita a industria en lugar de fixar as regras desde as universidades. Empresas como
LEIGO lanzan un robot e nos colexios créase a materia de robótica para ensinar aos nenos a programalos". Está claro que a programación fomenta a creatividade e axuda a estruturar a mente, sostén Gutiérrez, pero a reflexión de que tipo de profesor e ensino quérese debería nacer na Universidade. "A Administración elabora
rankings das mellores universidades, pero que se fai con eses resultados? Non se analizan os erros para tentar mellorar".
Co obxectivo de acelerar o proceso de cambio educativo e crear novas propostas didácticas e metodológicas para o ensino universitario, a
Universidade Rei Juan Carlos lanzou hai case un ano o
Observatorio para o estudo e desenvolvemento de innovacións no ámbito educativo, no que xa participan 60 docentes de diferentes especialidades. "A sociedade evolucionou moito e a educación non. A clave está nas facultades de Maxisterio e pese ao problema do corpiño legal para a configuración dos graos, a innovación é a nosa responsabilidade", apunta Pilar Lagoa, directora do Observatorio.
A clave é involucrar a docentes en investigacións ligadas á innovación e levar os resultados ás aulas para que os alumnos participen no cambio de paradigma educativo. En setembro de 2015, o porfesor da URJC Jesús Paz-Albo iniciou xunto a investigadores da
Universidade de Washington un estudo para mellorar o rendemento dos estudantes na
aprendizaxe de matemátcas. Os seus alumnos do grao en Educación Primaria e Infantil están a piques de coñecer as técnicas para conseguir que os nenos se motiven ao aprender con números. "Estamos a traballar con colexios en
Estados Unidos e esa experiencia fainos tomar conciencia do que pasa nas aulas. Hai que modificar a forma de ensinar, si non seguiremos tendo os mesmos resultados". O primeiro paso é, segundo este equipo de investigadores, conseguir un cambio de actitude no profesorado.
-3.jpg)
-2.jpg)
-8.jpg)
