Repetir curso: nin se mellora nin se aprende máis

February 6, 2017, 2:31 am

≫ Next: Os últimos minutos da clase maxistral

≪ Previous: Así son os horarios dos alumnos españois en comparación con outros europeos

A alta taxa de repetidores é un dos lastres do sistema educativo. España fulminó durante a crise os programas de apoio para combatela. Aspira a recuperalos en 2017.

El país

Os cinco teñen a sensación de perder ou estar a perder un ano da súa vida. Valeria, Arturo, Nerea, Ignacio e Adrián son adolescentes e forman parte dun amplo grupo de estudantes españois: os repetidores. Un status polo que pasaron case un terzo dos alumnos do país, segundo o informe PISA, que sitúa reiteradamente a España á cabeza dunha práctica que desaconsella de forma tallante.

Teñen entre 18 e 19 anos e van un ou dous cursos por detrás da xente da súa idade. Arturo Capela –que repite 2º de Bacharelato con dúas materias- está a aproveitar para seguir cos seus estudos do conservatorio. Ignacio Llorente, que se volve tamén ao último ano de Bacharelato con só unha materia, di que isto lle axudou a madurar e usa o tempo libre para sacarse o carné. Valeria Álvarez considérao unha segunda oportunidade. Ela, di, asume “toda a responsabilidade” do ocorrido aínda que moitos expertos creen que esta está noutra parte.

“Que os estudantes repitan é un fallo do sistema, non dos estudantes”, destaca Andreas Schleicher, director de Educación da OCDE e principal impulsor do informe PISA. É quizá una dos especialistas máis críticos coa repetición de curso e mesmo convenceu ao ministro de Educación: “Comprendín que non é a solución”, sinalou hai uns días a este xornal Íñigo Méndez de Vigo tras citarse co responsable da avaliación internacional. Schleicher considérao “unha estratexia cara, ineficaz e estigmatizante”, segundo resumía nunha entrevista recente co PAÍS. Supón 20.000 euros por alumno e até un 8% do gasto total educativo en primaria e secundaria –entre as porcentaxes máis altas da OCDE, alerta este organismo-.

“España ten unha tolerancia moi alta con este asunto. Se o 20% dos pacientes dun hospital morren, acenderíanse tódalas alarmas. Parece un exemplo extremo, pero no fondo parécese. Ao estudante que volve ao mesmo curso déixaslle sen unha chea de opcións vitais e empúxaslle ao bordo do fracaso”, engade Schleicher. “En educación nada é branco ou negro, pero a repetición non funciona a maioría das veces. Crese que os alumnos se van a esforzar máis, pero ao curso seguinte suspenden as mesmas materias ou máis, se desmotivan”, engade Alberto Arriazu, presidente da federación de directores de instituto Fedadi.

A moza Nerea Pastor foi a que dubidou máis e case tira a toalla. “Expúxenme deixar o instituto en momentos de desesperación, pero deseguido se me pasa a idea. Non quero deixalo porque tería que porme a traballar. Co meu currículo non podería optar a traballos moi bos”. Os seus catro compañeiros nunca barallaron abandonar , pero todos descartaron a Universidade: optarán pola Formación Profesional. Preocúpalles ser unha carga económica para os seus pais, vivir demasiado tempo das súas familias. Son alumnos do instituto O Espinillo, situado no distrito de Villaverde, un dos máis humiles de Madrid capital.

A orixe da que proveñen tamén marcará o futuro destes mozos. Aínda con coñecementos idénticos, aos 15 anos os fillos de familias con poucos recursos teñen unha posibilidade até cinco veces maior de repetir anteriormente que aqueles con unha situación socioeconómica media-alta, segundo o último informe PISA. Entre as dúas últimas edicións desta avaliación internacional a probabilidade aumentou de tres a cinco.

“Isto abre un debate enorme en España. Se miramos o fracaso e o abandono escolar, vemos que se reduciu moito durante a crise, pero este grupo máis baixo ten a mesma taxa que antes da crise. As causas están nas dificultades que pode haber en casa pero tamén no que pasou na escola, resentida coa crise. Deberían recibir máis apoio, pero hai menos”, engade Lucas Gortázar, investigador da Universidade do País Vasco e coordinador do ciclo de educación do colectivo de análise Politikon, que elaborou distintos traballos sobre este asunto, como Cinco razóns para acabar coa repetición, escrito en 2014.

Finlandia, un dos países paradigmas do éxito educativo, dedica un terzo da instrución a revisar a evolución dos alumnos fóra de clases formais para detectar fallos. “A cuestión non é suplantar a repetición con promoción automática, senón dar aos alumnos os recursos que necesitan e aos profesores a confianza para que iso sexa posible”, considera Schleicher.

Aínda que máis diñeiro non sexa sempre a solución para mellorar un sistema educativo, “hai ámbitos onde non se pode recortar”, valora Francisco López Rupérez, expresidente do Consello Escolar do Estado. Lamenta que o debate sobre a repetición de curso “foi moi precario en España, dedicóuselle pouco tempo e non se traballou nas causas”. Entre outros motivos, engade, porque “non interesa”. “Temos responsables políticos de alto nivel que saben moi pouco de política educativa”.

En 2013, despois de iniciar unha redución dos persoais de profesores que puña xa en risco a atención aos alumnos máis necesitado, o Goberno do PP eliminou a partida para os plans PROA (Programas de Reforzo, Orientación e Apoio), que supuñan 60 millóns de euros na súa última edición, na que participaron máis de 4.200 centros educativos. Agora o Goberno anuncia a posta en marcha dun plan similar no marco do seu acordo de Goberno con Cidadáns, aínda que coa metade de orzamento.

Necesitará un tempo amplo de rodaxe para despegar, como os mozos desta reportaxe. Como se ven en 10 anos? “Aínda non sei como será a Valeria de 29 anos, pero gustaríame progresar”. “Véxome traballando detrás das cámaras”, imaxina o estudante Arturo Capela. Nerea Pastor intúese “feliz e independente”. Adrián Reyero, de informático e coa súa propia casa. Ignacio Llorente voa un pouco máis alto: “Coa vida resolta, unha casa, un salario e poucas preocupacións. Despois de estar a repetir cunha soa materia hai que ser optimista, non?”.

UN NOVO PLAN DE APOIO EN FUNCIÓN DOS RESULTADOS

O Goberno pechou un compromiso con Cidadáns dentro do pacto de investidura para pór en marcha en 2017 o Programa de Reforzo Educativo para a loita contra o Fracaso Escolar (PREFE), aínda que o proxecto similar que o Goberno do PP eliminou en 2013 – plan PROA- contaba co dobre de orzamento. O seu compromiso inicial cos seus socios de Cidadáns era tamén destinar 60 millóns a esta nova iniciativa, os mesmos dos qu dispuña o plan de reforzo que o Goberno do PP eliminou en 2013. Destinaranse a elaboración de programas de innovación para atender a diversidade dos centros e fondos para profesores de apoio adicionais. Que os centros manteñan a financiaión destes programas, segundo a proposta de Cidadáns, dependerá “da mellora do desempeño educativo do centro e a redución das taxas de abandono escolar temperán”.

↧

Os últimos minutos da clase maxistral

February 7, 2017, 6:37 am

≫ Next: Así son de adultos os nenos superdotados

≪ Previous: Repetir curso: nin se mellora nin se aprende máis

Os docentes inventan novos métodos de aprendizaxe para captar a atención dos alumnos.

El país

A clase maxistral, que vira ao redor do monólogo do profesor, xa non está ben vista en ningún dos niveis educativos, desde infantil até a etapa universitaria. Grupos de investigadores de diferentes partes do mundo centran o seu traballo en demostrar que o cerebro non aprende a base de discursos. Alf Inge Wang, profesor de Ciencias da Computación en a Universidade Norueguesa de Ciencia e Tecnoloxía, é un deles. En 2006 empezou a investigar fórmulas para que o interese dos seus alumnos non decaese durante as clases. “A media de atención do ser humano non supera os 20 minutos e con ferramentas interactivas podes reiniciar ese reloxo”, conta.

Empezou creando cuestionarios con formato de xogo inspirado en programas televisivos como Quen quere ser millonario. Os niveis de motivación e implicación dos estudantes melloraron tanto que en 2011 lanzou xunto a un grupo de mozos noruegueses a app educativa Kahoot, que en 2015 gañou o premio EdTechX Europe á compañía educativa máis disruptiva de Europa. Hoxe suma máis 40 millóns de usuarios únicos ao mes en 180 países.

A ferramenta permite aos profesores crear cuestionarios sobre calquera materia, introducir vídeos e audios e medir o nivel de coñecemento dos alumnos tanto antes como despois de traballar un tema na aula. Os estudantes responden a esas preguntas en tempo real, ben de forma individual ou en grupo, usando un móbil, tableta ou computador, e sempre hai un gañador. “O problema coa clase maxistral é cada vez máis grave. Os mozos están afeitos a interactuar e a dar unha resposta en case todas as actividades que conforman a súa día a día”, explica Wang.

Os experimentos que realizou con alumnos durante seis anos permitíronlle identificar beneficios en tres áreas: nas dinámicas da clase -alumnos máis concentrados e implicados-; na aprendizaxe -maior interacción entre alumnos, as leccións pódense modificar en tempo real en función dos problemas de aprendizaxe dos estudantes-; e na avaliación -os estudantes poden comparar os seus resultados cos do resto da clase e iso anímalles a mellorar-. “Os alumnos aprendían máis que coas clases tradicionais, era máis divertido e aumentou o índice de asistencia a clase. A clave é a aprendizaxe colectiva, unha forma atractiva de lembrar novos contidos”, sinala o investigador.

“Nunha aula tradicional, os alumnos están sentados xuntos todo o tempo e non fan o que queren, que é pasalo ben. O xogo é a nosa primeira linguaxe, a forma na que aprenden os nenos, e a nosa investigación demostra que é unha das melloras formas de aprender tamén cando somos adultos”, explica Johan Brand, cofundador de Kahoot e CEO da compañía. O seu obxectivo era facer da aprendizaxe algo adictivo e levar a linguaxe dos mozos á aula. “Ven Kahoot como Instagram ou Snapchat. A colaboración é fundamental nas novas habilidades que demanda o século XXI”.

En España máis de 80.000 profesores usan Kahoot nas súas clases, segundo datos da empresa, e desde comezos de 2016 creáronse máis de 600.000 cuestionarios, que están dispoñibles para calquera usuario na súa web. Chema Lázaro, de 35 anos, foi durante máis de cinco anos profesor de Primaria nun colexio concertado de Moralzarzal, onde usaba ferramentas como Kahoot, e desde hai un ano dá clase en o Máster de Neurodidáctica de a Universidade Rei Juan Carlos. “O profesor xa non ten valor como transmisor de información. Agora o que ten que facer é deseñar novas experiencias de aprendizaxe”, indica. El quería dar un xiro ás súas clases, empezou a investigar sobre metodoloxías alternativas e creou o blog Lousas abertas, que en 2013 valeulle o premio nacional sobre o TIC na aula de o Ministerio de Educación.

Lázaro buscaba unha base científica que apoiase a súa aposta: facer que os seus estudantes aprendesen para toda a vida sen memorizar. Atopou os achados da neurodidáctica, polos para que a adquisición de información nova o cerebro tende a procesar os datos desde o hemisferio dereito -máis relacionado coa intución, a creatividade e as imaxes-. A neurodidáctica propón un cambio na metodoloxía de ensino para sustuir as clases maxistrais por soportes visuais como vídeos ou gráficos interactivos que requiran a participación do alumno. A explicación é simple: o cerebro é un órgano social que aprende facendo cousas con outras persoas.

“Nas miñas clases os rapaces aprendíanse as capitais gañando puntos en Kahoot, a gamificación funciona”, explica Lázaro, que agora emprega esa mesma plataforma cos seus alumnos universitarios.

Jesús Guillén, profesor de a Universidade de Barcelona e creador do blog Escola con cerebro, no que recompila as últimas evidencias científicas da neurodidáctica, afirma que a aprendizaxe se produce cando somos capaces de activar o chamado sistema de recompensa cerebral, asociado á dopamina. “Cando se introduce a gamificación, toda unha serie de sustancias químicas -como os neurotransmisores dopamina e serotinina- motívannos, melloran nustro estado de ánimo e fortalecen o vínculo, e todo iso é imprescindible para a aprendizaxe”.

OUTRAS FERRAMENTAS ÚTILES PARA PROFESORES

Genial.ly. Permite crear presentacións, infografías, murais ou mapas conceptuais interactivos moi útiles para a aprendizaxe por proxectos. Varias persoas poden editar os mesmos contidos a través da opción "traballo colaborativo" e o profesor pode compartir os materiais cos seus alumnos e corrixilos individualmente. Máis de 150.000 estudantes utilizan a ferramenta e máis de 40.000 profesores, segundo datos da empresa.

Symbaloo Lesson Plans. A peculiaridade desta ferramenta é que ofrece un formato moi parecido ao dun xogo de mesa no que cada casa inclúe un tipo de material educativo. En cada unha das casas pódense incluír vídeos, webs, xogos ou exercicios. Ademais, permite ao docente facer un seguimento do progreso dos estudantes en tempo real, así como obter estatísticas que lle poden axudar na avaliación do alumno. A plataforma ten10 millóns de usuarios, delos que máis de medio millón están en España.

Edpuzzle, o YouTube dos profesores

Xavi, Jordi, Santi e Quim coñecéronse os tres anos nunha escola de Barcelona. Hoxe teñen 28 anos e son os fundadores de Edpuzzle, gañadora en 2014 do premio á mellor startup de educación do mundo, o Global Edtech Startups Award. A plataforma, recoñecida por Forbes na categoría Emprendedores Sociais, permite aos docentes crear os seus propios vídeos didácticos e pretende converterse no YouTube dos profesores. O proxecto naceu en 2013 en Silicon Valley, conseguiu levantar catro millóns de dólares en roldas de financiamento e úsana nove millóns de estudantes e profesores de 150 países. En Estados Unidos, o seu principal mercado, utilízana unha de cada catro escolas e en España, que ocupa a segunda posición, o 2% dos docentes. "O máis valioso da nosa ferramenta é que permite facer un seguimento da evolución dos alumnos; os profesores saben que alumnos están a entender ben a lección e cales están a ter dificultades", explica Santi Ferreiro, cofundador de Edpuzzle.

A idea xurdiu por mor da frustración de Quim Sabrià, outro dos fundadores que nese momento era profesor de matemáticas nun instituto público de Badalona. O seu problema era que lle custaba atopar vídeos de calidade en Internet sobre os que montar as súas leccións, así que decidiu crear as súas propias pílulas. Para iso pediu axuda ao seu tres amigos do colexio, todos eles enxeñeiros en telecomunicacións, e xuntos deron forma a Edpuzzle. Crearon unha plataforma que permite facer procuras por temáticas (por exemplo de sumas e restas) en canles especializadas como YouTube, Vimeo ou National Geographic, para despois editalos. Os docentes poden introducir texto, imaxes e voz. A ferramenta é gratuíta e xa suma máis de 2,5 millóns de vídeos creados por profesores.

↧

Así son de adultos os nenos superdotados

February 8, 2017, 2:21 am

≫ Next: Guiar aos nativos dixitais polos perigos de Internet

≪ Previous: Os últimos minutos da clase maxistral

Isto é o que pasa cos nenos de "altas capacidades" cando crecen, e non todo é tan belo como o imaxinas.

Pedro García Campos :: Vice

Despois de falar con catro superdotados a idea que máis se repite é: "Eramos nenos diferentes, e como diferentes tocounos adaptarnos aos demais para non sentirnos marxinados". E aínda así sentíronse raros ou desprazados durante a súa infancia. Non en casa senón na escola, onde se aburrían. Logo, de adultos, o noso catro protagonistas entenderon que non había tal problema na diferenza, só que non descubriran en que consistía esta. Ninguén llo explicou.

Son intelixentes e listos, moito máis que a media, e conseguiron desenvolver unha carreira profesional. Pero tamén tardaron tempo en canalizar o seu talento e axustalo ás súas verdadeiras aspiracións. O sistema educativo fallou en case tódolos casos e obrigábaos a repetir patróns. "Aburríame, e se me aburría era pola incapacidade para encaixar as rutinas", di Lea. E fala á mantenta da forma de aprender en clase, cando un xa coñece todo o que lle está contando o profesor. Aí créase unha sensación de frustración, que logo é extrapolable a outras situacións ou momentos vitais.

Atopámonos con catro adultos que foron diagnosticados (é o termo que se utiliza) como superdotados. Repasamos con eles as súas experiencias e falamos sobre educación, infancia, empatía, relacións sentimentais, fracaso, capacidade de adaptación, felicidade e depresión.

En definitiva, sobre vidas de persoas que, como nos di Antonio, non se consideran Superman, senón Clark Kent.

Lea Vélez, 47 anos. Guionista e escritora

VICE: Como descubriches que eras superdotada?
Lea Vélez: A partir de que os meus fillos foron diagnosticados, que é un termo feísimo. Así o din, a primeira vez que o escoitei pensei: "E é unha enfermidade ou que?" E, aínda que non o é, si é un hándicap en moitos sentidos. Cando ía á escola era a clásica nena que lía unha cousa e me quedaba. E iso parecíame o normal. Non entendía por que o colexio era tan aburrido. Pasei unha infancia moi boa en casa, pero a escola era unha burbulla do horror. Eu descubrinme a base de observar aos meus fillos e ver que eran igual que eu. Pero eles si foron diagnosticados. O meu fillo maior, de 7 anos, falaba moi temperán e preguntaba cousas de ciencia moi avanzadas. Vin unha dinámica moi parecida á miña. Fíxenme as probas e si era.

Fálanos da túa carreira profesional.
Fun de boas notas, e comigo o mantra dos profesores era o de "se te esforzas podes facelo mellor". E non o fixen. Non me foi nada mal. Pero é que eu tiña na miña casa un ambiente literario moi rico e iso é moi importante. Como era moi vaga, fixen xornalismo (risas), para evitar o latín, as matemáticas, as ciencias... e porque tiña que ver coa escritura. Como estaba despistada e non me vía buscando noticias polas rúas, apunteime á ECAM na especialidade de guión. E empecei a traballar moito en series de televisión, ata que abrín a vía da literatura.

Como acepta un que é diferente?
É unha longa evolución, porque si es diferente á media. Non te sentes mellor, nin por encima, nin máis listo. Ao contrario, sénteste distinto, raro, fóra da órbita e non sabes por que. É como o conto de O Patiño Feo, a infancia amarga non cha quita ninguén. Cando un psicólogo faiche unhas probas e diche por que es diferente axuda moito. Tamén sente un certo rexeitamento por parte da 'tribo', que percibe que es distinto, que tes outra maneira de mirar ou reflexionar e pódense crear dinámicas de inimizade na escola. E poucos profesores teñen a percepción de detectar a un neno con esa faísca. Eu tiven unha que me protexeu moitísimo, porque tiña moi claro quen era eu. O normal é que ninguén o detecte e non entendes esa situación cando es neno.

E é verdade que é máis fácil de empatizar entre superdotados á hora das relacións sentimentais?
O pai dos meus fillos, que faleceu fai tres anos, era máis superdotado que eu. Os iguais recoñécense na maneira de mirar, o sentido do humor, a ironía. Hai moita xente que ten alta capacidades e non o sabe, pero hai certos patróns. Nas parellas vese, empatizas con xente que conecta contigo; ademais de listo, ten que ter algo que che conecta coa mirada. No caso do meu marido, todos os seus amigos dicíanlle o intelixente que era, e eu tiven que ter un adestramento para atrapalo. Tivo unha infancia igual de miserable que a de tódolos demais. Era inglés e no sistema educativo alí había dúas liñas: os listos e os revoltosos, vagos, etcétera. El estaba na segunda, e aínda así foi o primeiro premio de matemáticas e francés de todo o colexio.

E como defines nunha frase que significa ser un superdotado.
É unha arma de dobre fío. É marabilloso poder ver o mundo así e tamén perigoso, como camiñar ao bordo dun abismo.

Pilar Novo, 45 anos. Profesora de secundaria

VICE: Ola Pilar, como e cando descubriches as túas altas capacidades?

Pilar Novo: Fai só tres anos. Tiña 42. Foi grazas ao meu fillo, que aos 12 anos tiña unha situación difícil no colexio. Pasamos un pequeno calvario. Cando sucede, ao principio non sabes por que é. O meu fillo era moi razoable pero se cadra contestaba diferente e pensaba diferente. Claro, un adulto non se dá conta, pero os nenos veno diferente e no colexio sufría moito. Ata que con 12 anos leveille a a Asociación Española de Superdotados e con Talento (AEST). Ao chegar conteille o caso á súa presidenta e ao terminar de falar díxome que eu era superdotada, que me fixese as probas xunto co meu fillo.

Fixémonolas/Fixémosnolas e os resultados foi que os dous tiñamos Altas Capacidades.

Como foi levar unha vida sen saber que eras superdotada? Nunca o sospeitaches?
Eu de pequena era moi boa e sempre me tentaba adaptar. Era moi penosa e tentaba non facer cousas diferentes aos meus compañeiros e amigas, que me querían moito. Supoño que ao ser tan razoable e tan responsable, máis do normal, ninguén se deu conta. Tamén lembro que pensaba dos meus compañeiros: "Pero como non se dan conta disto" ou "como non fan isto ou o outro"... pero me afíxen. Logo tiven un accidente moi grave: atropeloume un autobús e deixoume 15 días en coma, cun golpe moi forte na cabeza que, por sorte, non afectou á miña capacidade.

Que sentiches ao saber, aos 42 anos, que eras superdotada?
Agora teño moita máis seguridade en min mesma. Penso máis rápido do que falo e antes se me trababa a lingua, e agora non: iso deume seguridade, por exemplo.

Hai algo que segundo a túa experiencia diferénciache radicalmente dos demais?
Non me sento diferente aos demais. Son igual que todo o mundo, aínda que unha cousa que me caracteriza é que sempre tiven moita empatía: podo comprender moi ben ás persoas. Teño máis facilidade e iso permíteme axudar aos demais.

Facilítache ese grao de empatía o teu labor como profesora?
Sen dúbida. Gústame axudar aos meus alumnos, comprendelos e saber por que non traballaron un día. E centrarme neles para axudarlles nos seus problemas. Os problemas que poidan aparecer nas persoas pódense ver desde arriba, desde outro punto de vista, e non encerellarse en discusións. Saber que estamos aquí para axudarnos e tentar mellorar. Non hai máis.

Como chegaches a ser profesora?
Non estudei matemáticas. Estude unha carreira relacionada cos negocios e iso deume as bases. Logo, despois de 16 anos sen traballar dedicada ao meu tres fillos, saqueime a oposición.

Antonio Ayuso, 67 anos. Director comercial

VICE: Antes de preguntarche pola túa experiencia, gustaríanos que nos deses a túa definición de Altas Capacidades.
Antonio Ayuso: Resúmoo nunha palabra: frustración. Ti fíxache se a xente dálle importancia á intelixencia que o maior insulto é dicir que alguén é parvo'. Hoxe en día ser intelixente é o máis en grao sumo, e non selo é o peor. Por iso a xente chama 'parvos' aos futbolistas. A importancia é excesiva. Somos persoas normais, con ese defecto, diría eu. Somos humanos como os demais... Ás veces moito máis porque somos máis sensibles e máis empáticos, e iso tamén nos fai sufrir máis.

E cal é a túa definición de éxito?
Nesta sociedade hai poucos superdotados que teñan o perfil de persoas exitosas, e poucas persoas de éxito que sexan superdotadas. Necesítase un perfil diferente: ser extrovertido, estar adaptado socialmente e crer moito nun mesmo, e esa non é a nosa historia. Hai que ser alguén que proxecta esa fe nos seus proxectos e convérteos en realidade. Nós somos antihéroes.

Fuches, vendedor, empresario e director comercial. Como chegaches a esta profesión?
Descubrín que era superdotado por min mesmo. Aos 19 fíxenme o exame de orientación profesional e no Cociente Intelectual (CI) obtiven 142. Quedei moi asombrado, porque non me cría tan intelixente, pero deume seguridade e fíxome darme conta das miñas capacidades. Cambioume a vida: estudaba matemáticas e abandonei os estudos, e pasei un tempo un pouco descoidado. Logo fixen uns cursos de programación cando saíron os primeiros computadores, pero acabei como visitador médico. Apenas empezara e chamáronme para ser programador IBM en Chrysler, e despois dun tempo deime conta de que o meu era ser comercial, e entrei nunha empresa internacional.

Gañaches moito diñeiro co teu traballo?
Si. Fun director comercial e tamén fundei a miña propia empresa, e fun investidor inmobiliario dos que dan ideas sobre plano. Pero aos 38, sobre todo por culpa da miña empresa, que vendía un produto desfasado, arruineime e tiven que empezar de novo. Tiña moita ambición, varias propiedades e moita mocidade, e perdino todo.

Crees que a sociedade ten unha percepción equivocada dos superdotados?
Moita xente cre que ser superdotado é levar a S de Superman no peito, pero en realidade non somos Superman, senón Clark Kent.

Federico Fernández (46 anos, Psicólogo)

VICE: Que é para ti ser superdotado?
Federico Fernández: É unha calidade. Algo orgánico. Como ter os ollos azuis ou as pernas fortes. Teño unha filla de Altas Capacidades e trato de dicirlle que non é algo que presumir. Só pódese presumir do produto do traballo que consigas co teu esforzo.

Valorando a túa experiencia, o factor de alta capacitación foi algo positivo ou negativo na túa vida?
Hai moita xente que segue nese cliché do éxito baseado en gañar diñeiro ou ser a portada dunha revista, e máis na sociedade da información na que vivimos, pero eu relaciónoo con ser feliz.

Tiveches dificultades?
A verdade é que tiven compaxinar estudos e traballo desde moi cedo. Pero era un mozo moi social, porque ter altas capacidades dáche iso: capacidade para a camuflaxe. Sempre tiven moita facilidade para relacionarme. O que si recordo é o silencio da xente, que ás veces quedaba e queda calada cando se profunda nalgún tema. Co tempo deime conta de que era máis problema meu que dos meus interlocutores.

Que tipo de música compós?
Fago electrónica cun toque clásico, porque tamén toco o piano.

Gustouche a música desde pequeno?
É curioso, e vai soar un pouco pedante, pero cando era neno choraba escoitando música, e sempre me interesou moito, tanto como os idiomas. De pequeno tamén chorei ao darme conta, con sete anos, de que había suficientes bomba nucleares como para acabar co mundo enteiro, ou ao tomar conciencia de que os meus pais se ían a morrer algunha vez.

En que traballaches? Como terminaches exercendo psicoloxía?
Aos 17 anos empecei a traballar en asuntos da cámara de comercio alemá en Madrid, e ao mesmo tempo empecei a estudar a carreira de Matemáticas, pero pareceume un rolo. Logo matriculeime en enxeñaría de Sistemas, pero saqueime as materias de varios cursos que me gustaban e deixeino outra vez. Aos 30 descubrín que tiña altas capacidades, despois de facerme un exame, e deime conta de que se non entendía aos demais era o meu problema, así que tiña que empezar por entenderme a min mesmo. Pero tamén comprendín outra cousa: que na nosa sociedade pídenche que acabes unha carreira e estudes tamén as materias que non che gustan. Licencieime en psicoloxía a distancia, mentres traballaba, e agora teño a miña consulta e estou a desenvolver unha App orientada á relaxación.

Como sentiches ao saber que eras superdotado?
Dalgún modo sempre o souben, e os meus amigos e a miña contorna dicíanme que non facía falta que me fixese a proba, que o era sen dúbida. Pero eu necesitaba o papel.

Utilizaches algunha vez o de ser superdotado para ligar?
Non. Ademais, pola miña experiencia, ás mozas non lles gustan os mozos con máis verbo do normal.

↧

Guiar aos nativos dixitais polos perigos de Internet

February 9, 2017, 5:52 am

≫ Next: Kandi Patterns

≪ Previous: Así son de adultos os nenos superdotados

Un 38% dos menores acceden á rede a través dos dispositivos dos seus pais, usando o perfil destes ou un ficticio, segundo un estudo de Google.

El país

“Os nenos non nacen apresos, poida que teñan un menor respecto á tecnoloxía do que lle temos os maiores, pero isto non quere dicir que saiban sacarlle partido ou que saiban a que se enfrontan na rede”, afirma Javier Pedreira, Wicho, coordinador do libro colaborativo Os nativos dixitais non existen (Deusto), no que 18 expertos en diferentes disciplinas relacionadas co TIC poñen en dúbida un concepto, o de “nativos dixitais”, que se xeneralizou á hora de referirnos aos nenos nados na Era Google, outorgándolles, polo mero feito de case nacer cun smartphone na man, uns coñecementos e un saber estar na rede que non se corresponde coa realidade. Existen os nativos dixitais? Os pais controlan o que ven os seus fillos na Rede? Dúas preguntas a ter en conta este martes 7 de febreiro, xornada na que se celebra o Día Internacional de Internet Seguro.

“É certo que en moitos casos os pais e as nais deixan facer aos menores ante o seu suposto maior nivel de coñecementos e capacidades técnicas”, corroboran desde o equipo de menores da Oficina de Seguridade Internauta (OSI), pertencente ao Instituto Nacional de Ciberseguridad (INCIBE). Podemos dicir, por tanto, que estamos subestimando os pais os perigos de internet? “En xeral, as familias si que se preocupan pola seguridade dos seus fillos e fillas en Internet como demostran os miles de consultas atendidas“, manifestan desde OSI. Unha opinión que referenda Pedreira que considera que é máis ben unha “especie de ignorancia feliz que fai que lles presupoñamos superdotados neste sentido, minusvalorando a existencia de riscos”. O cocreador da web sobre tecnoloxía Microsiervos é un gran defensor “das bondades de Internet”, pero recoñece que como calquera outra ferramenta, a rede “ten un lado escuro” que os pais teñen que explicar aos fillos, precisamente para que estes saiban discernir.

Ese lado escuro ten nomes e apelidos: ciberacoso, grooming, sexting, malware ou suplantación de identidade. Conceptos que cada vez teñen máis espazo nos medios de comunicación á vez que se multiplican os casos de nenos e adolescentes que sofren as súas consecuencias. A EMEA Parents Survey de Google, un estudo no que participaron 2.411 pais con nenos de entre tres e 16 anos de seis países distintos, entre eles España, demostra que os proxenitores son cada vez máis conscientes destes riscos. Non en balde, os que entren en contacto con estraños (37%), accedan a contido inapropiado (22%), lles suplanten a identidade (10%) ou compartan información persoal (8%) figuran entre os maiores medos dos pais, que sobre todo a partir do seis anos, en porcentaxes que se aproximan ao 50% (e increméntanse coa idade) din falar cos seus fillos sobre estes perigos de Internet.

“Convén que sexamos conscientes de que os riscos aos que se enfrontan os menores en liña son equivalentes aos que se poden atopar no seu mundo físico. Internet é un espazo público como unha rúa ou praza, e por tanto está cheo de posibilidades, de xente, aínda que tamén de riscos”, afirman desde a Oficina de Seguridade Internauta. Ao final, como afirma Javier Pedreira, en Internet deberiamos actuar coa mesma cautela que cando dicimos aos nosos fillos que non se vaian con descoñecidos pola rúa. “O problema é que moitos pais non o fan”, engade, antes de tachar de “irresponsabilidade” o que os proxenitores non queiran saber nada de nada da rede e das webs polas que navegan os seus fillos, xa que “queiramos ou non forman parte de Internet, dun mundo interconectado”.

A importancia do acompañamento

Segundo datos do estudo levado a cabo por Google, un 38% dos menores acceden á rede a través dos dispositivos dos seus pais, utilizando o perfil destes ou un ficticio e podendo acceder por tanto a contido non recomendado. “Moitas veces os pais usan os dispositivos tecnolóxicos como apaganenos. Desde idades moi temperás os pequenos están moi afeitos manexar smartphones e tabletas, a ver vídeos de Peppa Pig en Youtube. Pero en Youtube, por exemplo, se te descoidas acaban vendo un vídeo que non deberían ver”, reflexiona Pedreira.

Por iso, case desde o mesmo momento en que os nenos “son capaces de manexar un rato”, os pais deberiamos estar ao seu lado, acompañándolles na navegación, explicándolles os riscos, ensinándolles a utilizar a rede de forma segura. “Somos un modelo para os nosos fillos e fillas. Aprenden máis do que facemos que do que lles dicimos. Ademais, darlles acceso a Internet sen ningún tipo de control ou supervisión sería equivalente a deixarlles saír á rúa libremente e irse onde queiran (ou onde lles leven). Se a esa idade non lles deixamos saír sós, quizais tampouco debesen estar sós en Internet”, aseguran desde a Oficina de Seguridade Internauta.

Segundo Google, un 47% dos pais utilizan a súa conta para navegar xunto aos seus fillos a diario ou de forma moi frecuente, en contraposición co 27% que ou non o fai nunca ou só faio como moito unha vez ao mes. “O ideal”, segundo os responsables de OSI, é que se faga “continuamente, de maneira natural e adaptándonos á idade e madurez do menor” e que esta supervisión leve a cabo desde o primeiro contacto coa tecnoloxía do menor, “para ir comentando xuntos e de maneira sinxela algunhas cousas nas que nos debemos fixar ao navegar, por exemplo que non todo o que salgue en Internet é certo”.

É máis efectiva esta navegación conxunta que todas as ferramentas que temos á nosa disposición para evitar que os nosos fillos accedan a determinado contido? Os resultados do estudo de Google colocan ao antivirus como a ferramenta máis utilizada polos pais (máis da metade úsano), seguido polos programas de control parental (35%). Con todo, para o coordinador de Os nativos dixitais non existen, ferramentas como a do control parental “dan unha falsa sensación de seguridade, xa que os filtros son imperfectos e logo, cando salguen de casa, os nenos poida que se atope con dispositivos sen eses controis e cheguen a contido non apropiado”, polo que sería mellor que mentres navegamos con eles, cheguemos a ese tipo de contido, para explicarlles por que non hai que acceder a el.

Da mesma opinión son en OSI, onde consideran que estas ferramentas poderían ser “un complemento útil” para limitar e supervisar a actividade dos menores en internet, pero matizan que “nunca” poderán substituír o necesario labor de acompañamento e diálogo que se ha de dar na familia. Nese sentido, máis aló de tratar sobre as páxinas web pouco apropiadas, dos banners de publicidade ou das descargas que poderían conter virus, desde a oficina estatal animan a “fomentar un espírito crítico” nos menores que lles permita “cuestionarse a veracidade dunha información para non caer en bulos, cadeas, nin tomar parte en modas perigosas”; tamén a “traballar a súa asertividad”, para que sexan capaces de dicir non, rexeitando desta forma “contactos de descoñecidos e outras peticións que lles incomoden”. Por último, insisten en non esquecer “o respecto cara aos demais”, promovendo a responsabilidade e a empatía “para que non danen a outras persoas, nin directamente, nin compartindo ou dándolle un gústame a un comentario ferinte ou inapropiado”.

O fundamental, por tanto, é acompañarlles e aconsellarlles, que non controlar ou dirixir. Unha fórmula para iso, segundo Javier Pedreira, podería ser interesarnos polos seus gustos, preguntarlles que ven na rede e por que lles interesa determinado youtuber, xogo ou rede social. “Facer que eles sintan, por así dicilo, responsables da túa formación. Ao final, se non sabes que están a facer dificilmente podes aconsellarlles, mentres que se fomentas os aspectos positivos dos seus gustos, se sabes orientarlles, van gozar tanto facendo o que lles gusta que non van ter tempo de buscar o lado escuro da rede”, conclúe. Unha opinión que referendan desde a Oficina de Seguridade Internauta, xa que se conseguimos incluír no noso diálogo cotián as súas actividades online, os seus xogos ou os amigos cos que se relacionan por internet “estaremos a obter moita información útil para previr ou detectar un posible problema ao mesmo tempo que reforzamos a confianza mutua, o que é moi útil para afrontar situacións de conflito”.

FERRAMENTAS DE GOOGLE PARA MELLORAR A SEGURIDADE E A PRIVACIDADE

SafeSearch: unha vez realizamos unha procura en Google, desde a pestana de configuración podemos activar estar ferramenta para filtrar dos resultados das procuras o sexo e a violencia explícita.

Modo restrinxido en YouTube: a través del podemos limitar o acceso a vídeos non aptos para menores polo seu contido violento ou sexual.

Controis parentales en Google Play: podemos requirir autenticación para realizar a compra de aplicacións e pór restricións ás Apps que se poden descargar ou comprar desde o dispositivo.

Configurar perfís restrinxidos en tabletas Android: a través deles podemos controlar o contido ao que acceden os máis pequenos da familia, evitando o acceso a determinadas webs e aplicacións.

A miña conta: a través dela podemos xestionar tanto a privacidade como a seguridade dunha conta de Google e controlar, editar ou borrar os datos asociados á mesma.

↧

Kandi Patterns

February 14, 2017, 1:38 am

≫ Next: O sistema educativo é primitivo, aínda non sabemos como funciona o cerebro na aprendizaxe

≪ Previous: Guiar aos nativos dixitais polos perigos de Internet

Kandi Patterns

↧

O sistema educativo é primitivo, aínda non sabemos como funciona o cerebro na aprendizaxe

February 16, 2017, 6:38 am

≫ Next: CHIESECOM

≪ Previous: Kandi Patterns

O premio Nobel Torsten Wiesel fala sobre a importancia de aplicar o que se sabe sobre o cerebro á educación e da viabilidade dos grandes proxectos de neurociencia.

El país

Fai máis de medio século, Torsten Wiesel (Upsala, Suecia, 1924), xunto ao seu compañeiro David Hubel, completou unha serie de experimentos que nos ensinaron como vemos. Hubel desenvolvera un método para rexistrar a actividade de neuronas individuais cun electrodo metálico que lle permitiu medir o que sucedía no cerebro. Con esa ferramenta puideron estudar como responden millóns de células a estímulos concretos que chegan a través do ollo para construír as imaxes na cortiza visual. Ademais, tapando un ollo a gatos de laboratorio, puideron comprender como madura o sistema visual durante o desenvolvemento. As neuronas que non recibiron impulsos porque o ollo que debía alimentalas estaba pechado non se desenvolveron e, se ese ollo non se abría antes dun determinado momento, o gato nunca recuperaba a capacidade inicial.

A semana pasada, Wiesel, que vai cumprir 93 anos, visitaba A Coruña para presentar as CorBI Torsten Wiesel Lectures, un ciclo de conferencias organizado pola Fundación CorBI á que o científico cedeu o seu nome. Coa perspectiva dos anos, o neurocientífico repasaba algunhas das consecuencias do seu traballo, polo que recibiu o Nobel de Medicamento en 1981, e daba a súa opinión sobre algúns dos grandes retos e proxectos da ciencia do cerebro.

“Temos un sistema educativo moi primitivo”, sinala. En parte, porque aínda "falta por saber como funciona o noso cerebro durante a aprendizaxe" e en parte, porque o que se sabe non se aplica. “Sabemos, por exemplo, que un bebé con seis meses ten capacidade para recoñecer un amplo rango de fonemas, pero despois, cando creces e aprendes a túa lingua, perdes esa capacidade”, explica. “Isto significa que nacemos coa habilidade para facer moitas cousas que logo, polas restricións da contorna, desaparece”, engade. Nesta liña, lembrou os experimentos da investigadora Patricia Kuhl, que mostrou como os nenos xaponeses e estadounidenses, entre o sexto e o oitavo mes de vida, recoñecen coa mesma frecuencia os sons de ambas as linguas. Con todo, cando se achegan ao ano de vida, empezan a detectar mellor as fonemas da súa propia lingua e o seu cerebro empeza a quedar atado a ese idioma. “Tamén fixo outro experimento con dous grupos de nenos xaponeses. A uns expúñaselles á lingua, pero non se lles facía utilizala e a outros se lles facía escoitar a lingua, pero tamén debían practicala. Así viron que só os que usaban o idioma podían recuperar ou manter as habilidades para falala e recoñecela. Por que é así? Estes son o tipo de cuestións fundamentais que temos que responder”, expón.

Nesta interacción entre os humanos e a súa contorna e a súa influencia no desenvolvemento das neuronas, a Wiesel tamén lle preocupa como vai afectarnos a tecnoloxía. “Hai moitas cousas que non sabemos como afectan a aprendizaxe. Os smartphones, por exemplo. Antes os nenos adoitaban xogar no campo e agora xa non. A xente vai tomar unha cunca de café e está todo o tempo mirando o móbil. Esas cousas van a provoca cambios profundos na forma en que as persoas interactúan ou mesmo na creatividade. Introducimos novas tecnoloxías e formas de comunicación e creemos que todo vai ser igual. E non vai ser así”.

Sobre os obxectivos dun dos grandes proxectos de investigación do cerebro, o Human Brain Project, con máis de 1.000 millóns de euros de investimento, Wiesel é moderadamente escéptico. Para el, o obxectivo final deste proxecto, que pretende recrear o funcionamento do noso cerebro, é demasiado ambicioso. “O programa, é brillante, como o seu creador, Henry Markram, pero quizá sexa demasiado complicado”, sinala. “Recrear o cerebro é moi difícil. Hai 10.000 sinais entre cada neurona e para recrear iso necesitas moita potencia. Xa facelo cunha soa neurona sería moi complicado [no cerebro humano hai contorna a 100.000 millóns]. Algunhas veces, preguntas por que non tentan facer un modelo informático do funcionamento dunha célula, con todas as súas funcións, os seus sinais, os seus factores de transcrición, o ADN, o ARN… E dinche que é demasiado complicado. E é certo, é moi complicado, pero pensar que podes facelo para 30.000 millóns de células como o Human Brain Project e facer unha simulación, para min non ten sentido lóxico”.

Wiesel non considera que o investimento vaia a ser un diñeiro desperdiciado. “Está ben ter individuos visionarios como Markram, xente que ve o futuro”, di. Pero, engade: “A pregunta que che tes que facer é: É o momento adecuado? Cando eu estaba en Harvard, nos anos 60 e os 70, había moita actividade en intelixencia artificial, con moita xente brillante, pero non estaba madura para ter resultados significativos. Agora, grazas a desenvolvementos en supercomputación ou o big data, ou o recoñecemento de caras e voces, a xente empezou a pensar que igual é posible cumprir os soños daquela época. Pero aínda hai moitos misterios por descubrir: como vemos, como procesamos o son ou o sabor. E os detalles e a comprensión detallada de como se procesa a información”. En calquera caso, Wiesel considera que “hai boa xente involucrada no proxecto e teñen recursos. Pode ser algo parecido ao que sucedeu coa guerra contra o cancro de Nixon no setenta. Foi un gran proxecto que non resolveu o problema do cancro, pero aquel esforzo estimulou a bioloxía molecular ou a bioquímica”.

Por último, opina tamén sobre a necesidade de que en Europa se logre atraer máis diñeiro privado cara á ciencia. “En Europa, os científicos quizais fomos demasiado pasivos. Eu fun presidente dunha universidade en EE UU [a Universidade Rockefeller] e unha parte importante do meu traballo era conseguir diñeiro. Creo que se non sabes facer iso, vender o teu proxecto, a túa institución, dar confianza, é algo que debes aprender. E temos que crear mellores ferramentas para chegar ao público, porque moita xente non entende que a tecnoloxía que nos mellora a vida, que cura enfermidades, non existiría sen a ciencia”.

↧

CHIESECOM

February 20, 2017, 2:53 am

≫ Next: Hai que acabar co formato de clases de 50 minutos

≪ Previous: O sistema educativo é primitivo, aínda non sabemos como funciona o cerebro na aprendizaxe

Este proxecto, denominado "CHIESECOM Competencias en chino - elemental - como medio para mellorar a competitividade das empresas no marco da Unión Europea”, está financiado pola Unión Europea dentro do marco dos Programas de Aprendizaxe Permanente (PAP) - Actividade Clave 2 - Proxectos Multilaterais.

Este proxecto pretende facer fronte á escasa discapacidade de material adaptado ás necesidades reais do persoal das empresas, así como de estudiantes universitarios ou de formación profesional, no momento no que eles entran en contacto coa lingua china.

Este proxecto comeza cunha investigación sobre as necesidades reais do persoal das empresas cando viaxan a China, así como das escolas que imparten cursos de lingua china. Posteriormente, desenvolverase un curso formativo, basado nas necesidades detectadas na investigación.

O curso incluirá 10 unidades, e estará dispoñible nesta Páxina Web, así como outra información relevante sobre a lingua china e a cultura, información xeral sobre o proxecto e un FORO.

CHIESECOM

↧

Hai que acabar co formato de clases de 50 minutos

February 21, 2017, 1:45 am

≫ Next: Banco de recursos

≪ Previous: CHIESECOM

O doutor en Medicina aposta por cambiar as metodoloxías pero pide cautela ante a aplicación da neurociencia á educación.

El país

A neuroeducación, a disciplina que estuda como aprende o cerebro, está a dinamitar as metodoloxías tradicionais de ensino. A súa principal achega é que o cerebro necesita emocionarse para aprender e desde hai uns anos non hai idea innovadora que se dea por válida que non conteña ese principio. Con todo, un dos máximos referentes en España dentro deste campo, o doutor en Medicina Francisco Mora, pide cautela e advirte de que na neuroeducación aínda hai máis preguntas que respostas.

Mora, autor do libro Neuroeducación. Solo se puede aprender aquello que se ama, que xa conta con once edicións desde 2013, é tamén doutor en Neurociencia pola Universidade de Oxford e empezouse a interesar polo tema en 2010, cando acudiu ao primeiro Congreso Mundial de Neuroeducación celebrado en Perú.

Defende que a educación pode transformarse para facer a aprendizaxe máis efectiva, por exemplo, reducindo o tempo das clases a menos de 50 minutos para que os alumnos sexan capaces de manter a atención. O profesor de Fisiología Humana da Universidade Complutense alerta de que na educación séguense dando por válidas concepcións erróneas sobre o cerebro, o que el chama neuromitos. Ademais, Mora é adscrito ao departamento de Fisiología Molecular e Biofísica de a Universidade de Iowa, en Estados Unidos.

Pregunta: Por que é importante ter en conta os achados da neuroeducación para transformar a forma de aprender?

Resposta: A nivel internacional hai moita fame por ancorar en sólido o que até agora só foron opinións, e ese interese dáse especialmente nos profesores. O que fai a neuroeducación é trasladar a información de como funciona o cerebro á mellora dos procesos de aprendizaxe. Por exemplo, coñecer que estimulos espertan a atención, que despois dá paso á emoción, xa que sen estes dous factores non se produce a aprendizaxe. O cerebro humano non cambiou nos últimos 15.000 anos; poderiamos ter a un neno do paleolítico inferior nun colexio e o mestre non darse conta. A educación tampouco cambiou nos últimos 200 anos e xa dispomos dalgunhas evidencias que fan urxente esa transformación. Hai que redeseñar a forma de ensinar.

P: Cales son as certezas que xa se poden aplicar?

R: Unha delas é a idade á que se debe aprender a ler. Hoxe sabemos que os circuítos neuronais que codifican para transformar de grafema a fonema, o que les ao que dis, non terminan de conformar as conexións sinápticas até o seis anos. Se os circuítos que che van a permitir aprender a ler non están conformados, poderase ensinar con látigo, con sacrificio, con sufrimento, pero non de forma natural. Se empézase aos seis, en poquísimo tempo aprenderíase, mentres que si sei fai aos catro, igual se consegue pero cun enorme sufrimento. Todo o que é doloroso tendes a cuspilo, non o queres, mentres que o que é pracenteiro tratas de repetilo.

P: Cal é o principal cambio que debe afrontar o sistema educativo actual?

R: Hoxe comezamos a saber que ninguén pode aprender nada se non lle motiva. É necesario espertar a curiosidade, que é o mecanismo cerebral capaz de detectar o diferente na monotonía diaria. Préstase atención a aquilo que sobresae. Estudos recentes mostran que a adquisición de coñecementos comparte substratos neuronais coa procura de auga, alimentos ou sexo. O pracenteiro. Por iso hai que acender unha emoción no alumno, que é a base máis importante sobre a que se sustentan os procesos de aprendizaxe e memoria. As emocións serven para almacenar e lembrar dunha forma máis efectiva.

P: Que estratexias pode utilizar o docente para espertar esa curiosidade?

R: Ten que comezar a clase con algún elemento provocador, unha frase ou unha imaxe que resulten chocantes. Romper o esquema e saír da monotonía. Sabemos que para que un alumno preste atención en clase, non basta con esixirlle que o faga. A atención hai que evocala con mecanismos que a psicoloxía e a neurociencia empezan a desentrañar. Métodos asociados á recompensa, e non ao castigo. Desde que somos mamíferos, fai máis de 200 millóns de anos, a emoción é o que nos move. Os elementos descoñecidos, que nos estrañan, son os que abren a xanela da atención, imprescindible para aprender.

P: Vostede advertiu en varias ocasións da necesidade de ser cautos ante as evidencias da neuroeducación. En que punto se atopa?

R: A neuroeducación non é como o método Montessori, non existe un decálogo que se poida aplicar. Non é aínda unha disciplina académica cun corpo regulado de coñecementos. Necesitamos tempo para seguir investigando porque o que coñecemos hoxe en profundidade sobre o cerebro non é aplicable enteiramente ao día a día na aula. Moitos científicos din que é moi pronto para levar a neurociencia ás escolas, primeiro porque os profesores non entenden do que lles estás falando e segundo porque non existe a suficiente literatura científica como para afirmar a que idades é mellor aprender que contidos e como. Hai flashes de luz.

P: Podería contar algún dos máis recentes?

R: Estamos a darnos conta, por exemplo, de que a atención non pode manterse durante 50 minutos, por iso hai que romper co formato actual das clases. Máis vale asistir a 50 clases de 10 minutos que a 10 clases de 50 minutos. Na práctica, posto que eses formatos non se van a modificar de forma inminente, os profesores deben romper cada 15 minutos cun elemento disruptor: unha anécdota sobre un investigador, unha pregunta, un vídeo que expoña un tema distinto… Hai unhas semanas a Universidade de Harvard encargoume deseñar un MOOC (curso online masivo e aberto) sobre Neurociencia. Teño que concentralo todo en 10 minutos para que os alumnos absorban o 100% do contido. Por aí van ir os tiros no futuro.

P: No seu libro Neuroeducación. Solo se puede aprender aquello que se ama alerta sobre o perigo dos chamados neuromitos. Cales son os máis estendidos?

R: Existe moita confusión e erros de interpretación dos feitos científicos, o que chamamos neuromitos. Un dos máis estendidos é o de que só se utiliza o 10% das capacidades do cerebro. Aínda se venden programas informáticos baseados nel e a xente confía en poder aumentar as súas capacidades e a súa intelixencia por encima das súas propias limitacións. Nada pode substituír ao lento e duro proceso do traballo e a disciplina cando se trata de aumentar as capacidades intelectuais. Ademais, o cerebro utiliza todos os seus recursos cada vez que se enfronta á resolución de problemas, a procesos de aprendizaxe ou de memoria.

Outro dos neuromitos é o que fala do cerebro dereito e esquerdo e de que habería que clasificar aos nenos en función de cal teñen máis desenvolvido. Ao analizar as funcións de ambos os hemisferios no laboratorio, comprobouse que o hemisferio dereito é o creador e o esquerdo o analítico -o da linguaxe ou as matemáticas-. Extrapolouse a idea de que hai nenos con predominancia de cerebros dereitos ou esquerdos e creouse a idea equivocada, o mito, de que hai dous cerebros que traballan de forma independente, e que se non se fai esa separación á hora de ensinar aos nenos, prexudícaselles. Non existe dita dicotomía, a transferencia de información entre ambos os hemisferios é constante. Si se presentan talentos máis próximos ás matemáticas ou ao debuxo, non se refire aos hemisferios, senón á produción conxunta de ambos.

P: Está a influír a neuroeducación noutros aspectos do ensino?

R: Hai un movemento moi interesante que é o da neuroarquitectura, que pretende crear colexios con formas innovadoras que xeren benestar mentres se aprende. A Academia de Neurociencias para o Estudo da Arquitectura en Estados Unidos, reuniu a arquitectos e neurocientíficos para concibir novos modos de construír. Novos edificios nos que, aínda sendo importante o seu deseño arquitectónico, contémplase a luz, a temperatura ou o ruído, que tanto inflúen no rendemento mental.

↧

Banco de recursos

February 21, 2017, 3:45 am

≫ Next: En só 10 minutos

≪ Previous: Hai que acabar co formato de clases de 50 minutos

CEPr Pablo de Olavide

↧

En só 10 minutos

February 22, 2017, 2:49 am

≫ Next: Guía de recursos sobre o patrimonio lúdico galego

≪ Previous: Banco de recursos

Enrique Sánchez Rivas :: Pedagogía 350

Recordo con agarimo a Joaquín, era un compañeiro, un amigo do colexio. Hoxe o etiquetaríamos como un alumno con "Necesidades Educativas Especiais". Naquela época, e para nós, era un neno que facía fichas de primeiro nunha clase de sexto. O seu comportamento tamén era máis infantil, pero non nos resultaba estraño, coñeciámolo desde sempre. O certo é que ter a Joaquín en clase era un privilexio. Mellor dito, o profe Pedro facía que o fose.

Agora, despois de dez anos nas aulas, entendo que un alumno cun nivel de competencia curricular de Primeiro Ciclo ten que facer un esforzo tremendo para soportar unha clase de sexto. Creo que o profe Pedro tamén era consciente diso. Por iso, cando Joaquín empezábase a mostrar máis inquieto, o profe cortaba a clase. Daba igual se era mates, lingua ou un exame. "Atención, Joaquín ten algo que contarnos!", dicíanos. E para min era fantástico, a miña cabeza tampouco soportaba tanto tempo seguido de traballo intelectual.

Dez minutos, non creo que fose máis, SÓ 10 MINUTOS. Nese tempo, Joaquín saía ao encerado e explicábanos o que estaba a aprender. Outras veces, simplemente narraba o que fixo a tarde anterior. O resto, escoitabamos. Se a situación o requíria, tamén participabamos. Sería imposible describir con palabras a sensibilidade coa que esa clase axudaba ou corrixía a Joaquín. Incluso os máis vándalos parecían transformarse naqueles dez minutos.

Recordo que o profe tivo problemas. Algúns pais "protestaron", os seus fillos perdían dez minutos de clase todos os días. "Ían ir menos preparados ao instituto que os do outro sexto", reprocháronlle. Os meus pais asistiron á asemblea que convocou o colexio. O profe Pedro dixo: "É certo, perdemos dez minutos de matemáticas, pero nin se imaxinan o que gañamos a cambio".

Agora estou seguro, Joaquín deunos moito máis do que recibiu nese dez minutos. Axudounos a desenvolver a empatía, o respecto cara á diferenza, a solidariedade... axudounos a ser mellores persoas. E todo a cambio de só 10 minutos.

Educar a mente sen educar o corazón, non é educar en absoluto. Aristóteles.

↧

Guía de recursos sobre o patrimonio lúdico galego

February 23, 2017, 1:47 am

≫ Next: Tempo de Entroido

≪ Previous: En só 10 minutos

Froito da colaboración entre diferentes entidades promotoras do xogo tradicional galego, viu a luz unha páxina web que compila unha gran cantidade de recursos relacionados co xogo tradicional en Galicia, dende asociacións a empresas, pasando por centros de ensino ou fabricantes de xoguetes.

Pódese acceder á mesma indistintamente dende calquera dos dous seguintes enderezos:

www.xogostradicionais.gal

www.xogospopulares.gal

↧

Tempo de Entroido

February 24, 2017, 2:22 am

≫ Next: Como dar clase aos que non queren

≪ Previous: Guía de recursos sobre o patrimonio lúdico galego

O Entroido

Caza do Tesouro: O entoido en Galiza

O entroido en Galicia

↧

Como dar clase aos que non queren

March 2, 2017, 1:34 am

≫ Next: Problemas de sono na infancia e na adolescencia

≪ Previous: Tempo de Entroido

Isabel Ibarrola

↧

Problemas de sono na infancia e na adolescencia

March 3, 2017, 1:29 am

≫ Next: Se o seu fillo pertence á Xeración F (de frouxos), a culpa é de vostede

≪ Previous: Como dar clase aos que non queren

Descargar

↧

Se o seu fillo pertence á Xeración F (de frouxos), a culpa é de vostede

March 6, 2017, 2:19 am

≫ Next: Academia play

≪ Previous: Problemas de sono na infancia e na adolescencia

Os mozos non saben como afrontar o mundo fóra da súa burbulla de coidados. A clave para que cheguen lonxe é deixar que tropecen e caian.

El país

Traspasamos aos nosos fillos as cotas de benestar máis elevadas xamais vistas no mundo occidental. Pero os adolescentes de hoxe, cos seus pasaportes ateigados de selos, coas súas tres horas de guitarra á semana e un armario de zapatillas de deporte que vostede de crío nin soñou, non parecen mostrar as aptitudes necesarias para coller as rendas das empresas, mercados e gobernos do mundo. Nin o que é máis importante: o temón das súas vidas. Xa se fala dunha xeración de cristal.

O ensino máis valioso que un pode legar aos seus descendentes é a destreza para encaixar os avatares do día a día, a capacidade para enfrontarse aos problemas (graves e menores) que se interpoñan no seu camiño e a habilidade para transformar as realidades presentes na súa versión máis positiva. Isto esixe a intervención de suxeitos instruídos. O problema é que, lamentablemente, todo parece indicar que os nados nos albores do século XXI forman unha xeración que fraquea en certos aspectos crave da súa formación emocional. Valores como a enteireza, a empatía ou o espírito de superación só emiten leves e débiles escintileos, abocando á sociedade actual a un alarmante estado de inmadurez. Neste sentido, expertos como Alejandro Néstor García Martínez, profesor e doutor en Sociología da Universidade de Navarra, explica: “Ante calquera complicación, moitos pais e educadores ven necesaria a intervención directa e, en demasiadas ocasións, aforran aos seus fillos as dificultades e, ao cabo, protéxenlles dos problemas que tratan de resolver por eles”.

Tales síntomas, unha vez detectados, recompilados e analizados, conducen a un diagnóstico común, unánime e sen fisuras: vivimos inmersos nunha sociedade infantilizada. O sociólogo describe este escenario como “aquel no que os seus membros son facilmente manipulables e non son capaces de manter un discurso coherente”. Un panorama certamente desalentador que o profesor vincula “ao medo ou á incapacidade das persoas para expor e manter unha posición razoada e fundamentada, sobre todo, cando esta é contraria á do resto”.

A culpa é dos pais

Unha sociedade co perfil descrito non xorde da noite para a mañá, require da confluencia de diversos elementos e circunstancias. Pero, cales? que factores propiciaron que hoxe esteamos a falar dunha xeración de cristal que rompe en mil pedazos con tan só mirala? O doutor en Psicoloxía e autor do libro Fortalece a tu hijo (Planeta), Javier Urra, atopa na actual paternidade ou maternidade tardía e no feito de que se teñan poucos fillos, dúas das razóns que explican a conduta sobreprotectora xeneralizada dos proxenitores: “Estas circunstancias fan que varíe notablemente a perspectiva e a forma de educar. Moitos pais se atontan cando teñen fillos e cometen un grave erro que consiste en que non queren que o seu fillo sufra, o cal é imposible”.

Pola súa banda, García Martínez abunda na mesma opinión e recalca desde a súa visión sociolóxica que “a suposta perfección do Estado de benestar trouxo consigo a idea de que alcanzar ese confort significa non ter ningún problema. Por iso, en xeral, procúrase que as novas xeracións non se vexan na necesidade de enfrontarse a contratempo algún. Con todo, esta decisión abócalles a unha carencia formativa e de autonomía no seu proceso para alcanzar a madurez”.

Erros ben intencionados

“No ámbito educativo os pais pensamos que somos grandes expertos mundiais”, recoñece Rafael Manuel Hernández Carreira, director nos centros de aprendizaxe Kumon, doutor en Ciencias da Educación e profesor da Universidade Pablo de Olavide (Sevilla). Unha arrogancia que o propio experto atribúe a que a súa xeración sexa, probablemente, a que maior nivel instructivo tivo na historia: “E isto fainos crer que sabemos de todo”. A ese atrevemento súmase o afán dos titores por evitar o sufrimento dos fillos, como apunta Urra, o que trae consecuencias imprevistas. “A creación dun espazo seguro está a ser máis daniño do que os pais e profesores creen”, insiste Sonia Martínez Requejo, profesora da área de Educación da Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación da Universidade Europea (Madrid), quen defende a tese de que “un comportamento sobreproctector impide aos nosos mozos a oportunidade de facerse coas ferramentas necesarias para saír adiante na vida”.

Mireia Cabero, profesora de Educación e Psicoloxía da Universitat Oberta de Catalunya (UOC), reafírmase en que este empeño dos pais por encerrar aos seus fillos nunha urna sacra é misión imposible. Pero, sobre todo, é contraproducente. “Cando non se permite aos adolescentes que de forma controlada vivan as súas propias dificultades, decidan e se equivoquen, estáselles protexendo en exceso”. Resultado? “Inmadurez emocional”, responde; “para que un mozo poida percorrer en bicicleta e cunha mochila o Camiño de Santiago, fai falta que uns anos antes os seus pais lle quitasen á súa bici as rodiñas de apoio e que lle permitisen caerse para vivir a dor dos tropezóns e así aprender a urxencia de sosterse”.

Urra, pola súa banda, defende unha educación na que os pais “leven aos seus fillos a campamentos de verán para que descubran a austeridade ou que realicen visitas a un hospital para ver a outros nenos enfermos co fin de que coñezan a existencia do sufrimento”. Coa proposta deste tipo de actividades, o que fose Defensor do Menor da Comunidade de Madrid persegue facer fronte á idea de que hai que ser felices si ou si. Unha entelequia que, engade Urra, a sociedade vendeu aos mozos e que estes compraron. O problema é que “cando un día a súa parella lles deixa, perden o traballo ou caen enfermos, se veñen abaixo. rompen. Son unha xeración feita de cristal e deberían ser como unha pelota de tenis, que ao ser lanzada contra a parede se deforma, pero despois recupérase”, apunta.

Hai que chorar… un pouco

Para chegar a ser “unha pelota” e non unha fráxil figuriña é fundamental aprender que os días non son só de cor de rosa, tamén os hai verdes, azuis, amarelos e, por que non, grises e negros. Isto equivale a aceptar que os conceptos alegría, diversión ou satisfacción coexisten cos de esforzo, sacrificio e decepción. “Se afacemos aos nenos desde pequenos a obter de forma inmediata todo o que piden, estamos a facerlles un fraco favor”, sostén o director de Kumon, Hernández Carreira, quen cre que “é importante formar nenos resilientes, con capacidade para sobreporse dos fracasos e con tolerancia á frustración, xa que estas competencias serán fundamentais nas súas vidas adultas”. E engade: “Pasalo mal e coñecer o valor que teñen as cousas é importante para saber que a vida non é un camiño de rosas”.

Agora ben, aínda que a profesora Martínez Requejo admite que este mundo non é un remanso de paz, tamén considera que a vida non é só un val de bágoas e que hai que educar buscando o equilibrio entre o sacrificio e a diversión. “Non creo que basear todo o sistema educativo nos conceptos de esforzo e renuncia sexa moi produtivo. As aulas deberían reflectir a realidade, na cal sen dúbida hai privacións, pero non sempre, nin en todos os casos”, sostén.

Agora ben, quen, onde e como se ha de inculcar aos adolescentes as competencias que necesitarán para chegar á idade adulta o mellor pertrechados posible? pais ou docentes? no fogar ou na escola? “Sen dúbida, debería ser unha misión compartida. Tanto os proxenitores como os profesores teñen ao seu cargo unha parte da educación emocional do neno”, afirma a profesora. Con todo, existe unha traba e é que “moitos pais, a día de hoxe, carecen dos coñecementos pertinentes sobre xestión emocional. De modo que, no fondo, é un problema que afecta tanto á xeración de mozas como á que integran os adultos”, avisa.

CALAR POR MEDO A CONFRONTAR

Temos os niveis de susceptibilidad en máximos históricos e a capacidade para encaixar as verdades baixo mínimos. Ambos os trazos describen unha sociedade infantilizada que se nutre de actitudes, discursos e comportamentos politicamente correctos.

Esta realidade alberga non poucos riscos, sendo o máis grave “a perda da opinión propia ou mesmo a posibilidade de chegar a crer que é preferible non situarse nin opinar, xa que iso pode traer debates e confrontacións públicas con outros”, laméntase o sociólogo Alejandro Néstor García, profesor e doutor en Sociología na Universidade de Navarra.

Ler filosofía axuda

Doutra banda, atendendo ao que actualmente está a ocorrer na escola, o profesor Hernández Carreira laméntase de que “aínda que se está traballando moito na tolerancia e o respecto ás ideas e opinións distintas ás habituais, non se está obtendo moito éxito”. Un fracaso que atribúe ao que en socioloxía chámase pensamento único e que podería neutralizarse “si se propiciase entre os alumnos o pensamento diverxente complexo, entendido este como a capacidade de razoar críticamente ante verdades absolutas desde unha construción elaborada e baseada en argumentos”.

O profesor propón que a escola se valla de certas técnicas didácticas como pode ser o role playing (posta en escena), os coloquios ou os debates. Iniciativas onde o diálogo sexa a ferramenta que ha de servir para comprender aos demais, e non unicamente como unha quenda de palabra para refutar inmediatamente cunha batería de conviccións e apriorismos”.

Ademais, lembra que a intelixencia convencional que desenvolvemos co estudo tamén é esencial para forxar ás persoas, é dicir, empaparse de materias como filosofía ou historia. “Se non somos capaces de entender como os grandes pensadores analizaban situacións similares que afectaron ao ser humano desde as súas orixes, estaremos a renunciar a un magnífico legado e patrimonio cultural e educativo”, alerta, á vez que subliña que “un individuo que leu, formouse e foi educado, sabe desenvolverse no mundo, pero tamén cos demais e consigo mesmo”. Ana García Vázquez, consultora en práctica filosófica e coorganizadora do Día Mundial da Filosofía, dá tres nomees: Platón para cuestionarllo todo, Aristóteles para valorar a experiencia e Descartes para non deixar de dubidar. Todos duros como rocas.

↧

Academia play

March 7, 2017, 6:46 am

≫ Next: A palabra xusta

≪ Previous: Se o seu fillo pertence á Xeración F (de frouxos), a culpa é de vostede

Academia play

e moitos máis

↧

A palabra xusta

March 9, 2017, 7:22 am

≫ Next: Ao primeiro sinal vaite!

≪ Previous: Academia play

O filme que conta a historia de Tita unha pioneira no ensino en España verase de maneira gratuíta na web de EL PAÍS até o vindeiro venres.

El país

↧

Ao primeiro sinal vaite!

March 10, 2017, 1:57 am

≫ Next: O futuro da educación: o 65% de non-sei-quen vai facer non-sei-que (seguro?)

≪ Previous: A palabra xusta

Ao primeiro sinal vaite!

Esta actividade xorde da licenza por formación realizada xunto ao meu compañeiro de educación plástica Juan Sicilia Barci .

A proposta didáctica é unha campaña para loitar contra a VIOLENCIA DE XÉNERO, na que partimos da coñecida imaxe “O iceberg da violencia de xénero “ de AMNISTÍA INTERNACIONAL , onde aparece reflectida a violencia visible e a invisible . E detectamos as actitudes MACHISTAS na parella, normalmente sutís e disfrazados de probas de amor.

Despois dun debate e contrastar opinións , decidimos repartirnos o traballo: un grupo realiza o mural sobre a violencia de xénero visible e invisible, e o outro grupo de 3º decide alertar ás súas compañeiras para que estean atentas aos sinais machistas.

Previa elaboración dos textos e ilustracións realízanse as animacións que se conectarán ca maxia da aplicación AURASMA. As animacións asociadas ás imaxes son vídeos de 15 segundos que están dramatizados con frases e a voz do alumnado .

Compartiremos as nosas auras no gran muro virtual que son as redes sociais, co hashtag #expoBARXASviolenciadeXénero. Por último realizaremos unha exposición que estará dúas semanas no hall do IES As Barxas desde o 8 de marzo do 2017. Trátase dunha exposición con todos os requisitos, despois de traballar en Educación Plástica nos cursos de 3º ESO A e C a produción artística: ilustracións, animación, textos e dramatización, a exposición vai ser comisariada por M José Soto e o seu alumnado de Economía.

Profesora : Luz Beloso

↧

O futuro da educación: o 65% de non-sei-quen vai facer non-sei-que (seguro?)

March 13, 2017, 3:47 am

≫ Next: Poemas birollos para ler cos ollos

≪ Previous: Ao primeiro sinal vaite!

Expertos repiten, sen citar fontes, que dous terzos de estudantes terán empregos que non existen aínda.

El país

“O 65% dos alumnos actuais de primaria van estudar carreiras para postos de traballo que non existirán”. Acábao de dicir Helena Ferreiro, cabeza de HP en España, no Mobile World Congress Barcelona, o pasado 28 de febreiro. Tamén a prestixiosa consultora Randstad, en setembro de 2016, asegurou: “A maioría (o 65%) dos membros da chamada Xeración Z [os nados a partir de 1990] traballarán en postos de nova creación, relacionados todos eles coa tecnoloxía e as ciencias”. A frase non é nin de Ferreiro nin de Randstad. En calquera espazo que combine educación, tecnoloxía e empresas os expertos utilizan esta porcentaxe como un mantra. Pero, quen o calculou?

Segundo un informe de Microsoft, de agosto de 2016, “o 65% dos estudantes de hoxe en día exercerán traballos que nin sequera existen, como guía espacial ou deseñador do corpo humano”. De novo, a mesma cifra. Pero xa se adiantou César Alierta, en xaneiro do mesmo ano, cando aínda era presidente de Telefónica, ao afirmar: "O 65% dos estudantes de primaria traballará dentro de 10 ou 15 anos en profesións que aínda nin existen", ligadas ao mundo dixital.

Pero nin Microsoft nin Alierta foron os primeiros. Antes, Iñaki Ortega, directivo de Deusto Business School e "experto na nova xeración do milenio", asegurou en 2015 que "o 65% dos traballos dos próximos anos aínda non se inventou". Un ano antes anticipouno o BBVA Innovation Center: “O 65% dos recentemente nados hoxe traballarán en traballos que non existen hoxe en día”.

Para quen bote de menos algún gurú tecnolóxico, sumáronse á porcentaxe do 65% o presidente de SPS (Success Performance Solutions), Ira S. Wolfe; o fundador de US Robotics, Paul Collard; o parlamentario laborista e ministro de Educación na sombra Pat Jarvis, en 2011, e Zach Klein, cofundador de Vimeo e CEO de DIY.org. Aínda que nada con tanto glamour como o Foro Económico Mundial de Davos. Adiviñen que concluíu no seu informe de 2016 The Future oj Jobs (O futuro dos traballos)… “O 65% dos nenos que entran hoxe á escola primaria terminarán traballando en empregos de tipo enteiramente novo, que non existen aínda”. Pero hai algo inquietante...

O de menos é a inestabilidade da porcentaxe. Adoita ser do 65%, aínda que ocasionalmente sobe ao 75% ou descende ao 60%. Tampouco está demasiado claro que é o que cambia: os empregos, segundo algunha afirmación, as carreiras -académicas ou profesionais, de estudo ou de traballo?- ou as profesións. Tamén nos queda a dúbida de a que estudantes afecta: se aos de primaria, aos que acaban de empezar, aos estudantes en xeral, aos maduriños ou aos que xa poderían terminar os seus estudos (os nados en 1990).

Esta masiva confluencia dos expertos educativos, empresariais e tecnolóxicos resulta impresionante. Pero, onde están as fontes? A maioría dos nosos divulgadores nin sequera aluden a elas. O informe profético do Foro de Davos limítase a indicar que se trata dunha estimación difundida; Collard aludía a "unha estatística do goberno británico"; fontes habitualmente mellor informadas como Wolfe, Ortega, ou Ranstad atribúeno a "un informe" do Departamento de Traballo dos Estados Unidos, aínda que sen indicar nin cal nin onde atopalo. O BBVA, Klein e Virginia Heffernan, no seu blog en The New York Times, atribúeno a Cathy Davidson. E aquí empezamos a ver por fin a luz.

Efectivamente, é Cathy N. Davidson, quen así o afirma no seu libro Now You See It: How the Brain Science of Attention will Transform the Way We Live, Work, and Learn (Agora velo: Como a ciencia cerebral da atención transformará como vivimos, traballamos e aprendemos). Non falamos de calquera libro nin de calquera persoa: lino no seu día e debo dicir que me pareceu, e ségueme parecendo, moi bo en xeral. Davidson é unha moi competente profesora de Humanidades envorcada sobre o mundo dixital: é profesora na Duke University, codirectora da organización sobre innovación en modos de aprendizaxe HASTAC e patroa das fundacións McArthur e Mozilla. Pero aínda que iso reforce o interese das súas opinións non lle dá, como diría Patrick D. Moynihan, dereito a ter os seus propios feitos. O caso é que Davidson di branco sobre negro: "O 65% dos nenos que entran este ano na escola elemental terminará traballando en carreiras que aínda non foron inventadas". Adianta tamén que é "segundo unha estimación" pero, a diferenza do Foro de Davos, non di que estea moi estendida senón que remite a un informe do Departamento de Traballo de EE UU Futurework: Trends and Challenges for Work in the 21st Century.

En realidade, Davidson toma a referencia dunha entrada titulada The Changing Workplace (O cambiante lugar de traballo) na web de Family Education, aínda que, nun exceso de confianza en si mesma e na súa fonte inmediata, remite a quen o desexe á fonte orixinal. O problema é que a presunta fonte orixinal, o informe do Departamento de Traballo de EE UU, efectivamente existe, pero en ningún momento di o que din que di. O máis parecido que pode un atopar é unha alusión á rápida obsolescencia dos empregos ou as competencias máis recentes, como as informáticas (na páxina 2). A páxina de Family Education á que alude Davidson, está, por certo, ilustrada con incontables teleñecos e fotografías de nenos, e defínese como "a túa compañeira no exercicio de ser pais”. En fin...

É verdade que Davidson tampouco foi a primeira en arroxar a porcentaxe do 65%, pero probablemente si quen achegou un primeiro sinal académico a tan infundada información, coa axuda inefable da xornalista V. Heffernan (que escribe "sobre cultura dixital e pop") e do Foro de Davos e o seu informe -como pode tamaña institución basear unha afirmación así en "unha estimación moi estendida"?-.

Está claro que na sociedade da información non sempre brilla o coñecemento, nin sequera onde máis llo presume. De aí a importancia da educación e a aprendizaxe.

↧