Xunta de Galicia

 Unha sentenza en Italia estableceu que non se pode forzar aos menores se non queren visitar aos avós. «Relacionarse cos avós é bo,  sempre que sexa dentro dun contexto de normalidade e que non sexa froito da imposición», di Nuria González Lois, psicóloga e mediadora familiar.

La Voz de Galicia

O caso, que agora resolveu un recurso de casación, estivo aberto durante anos nos tribunais. O tío e os avós paternos recorreron á Xustiza ante os obstáculos que, segundo o seu relato, os pais puñan aos encontros cos nenos, xa que ambas as partes da familia tiñan un conflito aberto.

O tribunal de menores e a corte de Milán fallaron en principio a favor dos avós e de feito estableceuse un réxime de visitas supervisadas por traballadores sociais mentres se alertaba aos pais do posible «dano psicolóxico» que podía supor impedir a relación entre netos e avós.

Os pais recorreron e unha instancia superior deulles a razón, establecendo que non se pode obrigar aos menores a ter relación cos avós se non queren usando precisamente o mesmo argumento: que prevalecía o interese dos menores sobre o dereito dos avós, máis se teñen capacidade de discernir se queren ou non manter unha relación con eles, ao ter acadado os 12 anos de idade durante o proceso.

«Evidentemente, relacionarse cos avós é bo, sobre todo nos primeiros anos, cando se establecen os vínculos de apego». Nuria González Lois, psicóloga e mediadora familiar, matiza con todo a regra xeral. Nun proceso como ese, todo depende do vínculo que os menores tivesen anteriormente cos avós e, sobre todo, que a relación debe darse nun «contexto de normalidade e que non sexa froito da imposición», como parece ter sido o caso de Italia.

A doutrina española parece seguir a mesma senda que o tribunal italiano, ao entender que non se pode negar a uns avós o dereito a relacionarse cos netos e que a relación é enriquecedora, pero que este dereito sempre está condicionado ao ben superior do menor e, ademais, «debe entenderse sen prexuízo de tomar en conta a vontade do menor que deberá

Os pais dos dous menores argumentaban que os nenos non estaban cómodos cos encontros, máis nun contexto de conflito como o que imperaba. «Pode xerar un conflito de lealdades e os nenos poden quedar no medio», advirte a especialista. Ese tempo compartido cos avós «pode ser contraproducente» nun contexto de enfrontamento cos pais, xa que se poden xerar sinerxías negativas» e poden aparecer comportamentos e condutas tamén negativas tanto por parte dos avós como dos pais. «Se hai conflitividade esa relación non vai ser boa para os menores».

¿É habitual esta situación de enfrontamento? «Ocorre moito nos procesos de separación e divorcio, porque ao final a familia se sitúa», di a psicóloga e mediadora familiar. Eses posicionamentos, en ocasións, levan a que relacións que ata ese momento eran satisfactorias, ou cando menos cordiais, deteriórense ata tal punto que rompan. «E os nenos quedan no medio». 

O Código Civil protexe a relación dos menores cos seus parentes e achegados e existen en España casos nos que os avós reclaman un réxime de visita cos netos e de feito, a Xustiza protexe a relación entre ambos, ao entender que os avós « desempeñan un papel fundamental de cohesión e transmisión de valores na familia». É tamén o que destaca da importancia do vínculo intergeneracional González Lois: «Son importantes os vínculos de apego, a autoridade moral, os valores éticos que transmiten. E poden tamén ser canles de comunicación».

É máis, os avós teñen un papel primordial no desenvolvemento emocional dunha persoa. E ademais, en non poucos casos son unha figura de apego fundamental, xa sexa por situacións como as da emigración que se deu durante moito tempo en Galicia (pais que emigraban e deixaban aos nenos ao coidado dos avós) ou polas circunstancias socioeconómicas actuais, nas que os avós teñen un rol activo no proceso de crianza e educación. 

A cuestión é se unha vez se produce o conflito hai posibilidade de reconducilo «Eu creo que si, sempre hai», di a psicóloga e mediadora familiar. A condición de que non haxa unha causa que impida ou desaconselle unha relación fluída. «A mediación familiar é o espazo que pode permitir o achegamento» e a posible restauración dos vínculos, explica. 

O pasado 30 de novembro, cando o mundo entraba no espírito de fin de ano e tiña os ollos centrados na Copa do Mundo en Qatar, debutou un programa que pronto se considerou un paso adiante no avance da intelixencia artificial: ChatGPT.

BBC

Este novo sistema pode xerar contidos escritos de forma altamente coherente e moi parecidos aos creados polos humanos.

A pesar dos erros e carencias que aínda existen, a capacidade xa demostrada polo programa, e ​​o seu potencial para mellorar a longo prazo, esperta non só admiración, senón tamén temores.

Basta con mirar a cantidade de reseñas que asocian ChatGPT coa palabra "ameaza". Moitos senten que o programa parece demasiado convincente ao imitar a fala dun ser humano e prevén a aparición de problemas.

Son interrogantes sobre a posibilidade dunha forte ruptura en áreas como a creatividade, a aprendizaxe e a educación, o traballo, a seguridade dixital e a democracia mesma, como se afirma nun artigo recente de The New York Times.

Segundo os autores, o que antes era unha persoa expresando a súa opinión agora pode ser só un robot que xera un argumento artificialmente.

Que é o programa?

ChatGPT é, basicamente, un robot virtual (chatbot) que responde unha variedade de preguntas, realiza tarefas por escrito, conversa con fluidez e mesmo dá consellos sobre problemas persoais (aínda que se advirte que non ten este obxectivo).

As súas posibilidades de xerar contido son inmensas.

Pode, por exemplo, ensinarche a preparar un stroganoff —e cun xiro diferente na receita, si especifícalo—, darche consellos para conseguir un traballo, escribir poesía, traballos académicos e tamén redactar unha carta de reconciliación para un amigo do que che distanciaches.

ChatGPT responde en cuestión de segundos a unha petición aleatoria sobre como "escribir un poema sobre intelixencia artificial ao estilo de Carlos Drummond de Andrade"; a calidade do resultado, dependendo de quen o critique, pode ser discutible.

Segundo as probas de SEO.ai, ChatGPT está dispoñible en case 100 idiomas, pero o rendemento do modelo varía segundo o idioma (funciona mellor en inglés).

O sistema foi desenvolvido por OpenAI , empresa fundada en 2015 en EE.UU. por Sam Altman (hoxe a súa principal figura) e polo omnipresente Elon Musk (quen a abandonou en 2018 por considerar que había un conflito de intereses coa súa principal empresa, Tesla).

Elon Musk foi un dos fundadores da plataforma, pero logo deixou a súa participación porque o consideraba un conflito de intereses coa súa compañía Tesla.

Cinco días despois do seu lanzamento, ChatGPT chegou a máis de 1 millón de usuarios (quen, ironicamente, teñen que ser humanos; tes que demostrar que non es un robot ao iniciar sesión). Estas interaccións están a utilizarse para adestrar e desenvolver o modelo.

OpenAI di que o uso será gratuíto e aberto a todos durante esta etapa de "proba e investigación", o que leva aos expertos a especular sobre os futuros tipos de monetización da ferramenta.

A compañía tamén advirte que, nese período, o software "pode xerar ocasionalmente información incorrecta ou enganosa" e que o seu historial de datos limítase a 2021.

A pesar de ser sinalado como unha posible ameaza á hexemonía de Google como facilitador de información en internet, o sistema aínda comete erros graves, como dicir que Brasil gañou polo menos cinco premios Óscar (de feito, o país nunca gañou unha figura).

Sam Altman é o director executivo de OpenAI.

Por que ChatGPT considérase un gran avance para a IA?

Os potentes programas de intelixencia artificial baseados ​​en texto funcionan almacenando cantidades xigantescas de datos (con énfases en palabras e conversacións neste caso) e con algoritmos para predicir a mellor formulación dunha oración.

Estes denomínanse modelos de linguaxe grande (LLM, polas súas siglas en inglés).

O profesor da Unifesp Álvaro Machado Dias, neurocientífico, explica que durante a capacitación do software, ao chatbot fánselle preguntas como "que é un cilindro?" e os técnicos elaboran as súas propias respostas.

"Si a resposta do chatbot non é válida, as correctas insérense no sistema para ensinarlle. Isto pásase a outras situacións automaticamente".

A pesar de xa utilizar unha modalidade que logra entender o contexto do uso das palabras, permitindo concatenar mellor os textos, os programas anteriores non respondían tan ben ao usuario ou aínda soaban moi artificiais.

ChatGPT aprendeu a falar dunha maneira máis próxima a un humano.

Machado Dias di que o que diferencia a este programa é o uso dunha técnica que entende como funciona a linguaxe: o reforzo da aprendizaxe a través da retroalimentación humana (RLHF).

Os enxeñeiros aplican métodos de "recompensa" e "castigo" para ensinar ao sistema as formas de interacción máis desexables. É un proceso de axuste fino.

"Na práctica, os enxeñeiros ordenan as respostas dadas polo algoritmo segundo a súa relevancia e animan ao programa a aprender as preferencias enumeradas no ordenamento para aumentar a relevancia das producións textuais. O resultado dáse en forma de textos que parecen máis profundos e máis significativos que os das alternativas", di o profesor da Unifesp.

ChatGPT tamén foi capacitado para admitir erros, desafiar suposicións incorrectas e rexeitar solicitudes inapropiadas.

Pero un profesor da Universidade de California logrou que o sistema escribise un código de programación para dicir que só os homes brancos ou asiáticos son bos científicos.

OpenAI afirma que, aínda que se esforzou neste sentido, o programa "ás veces responderá a instrucións problemáticas ou exhibirá un comportamento nesgado".

Segundo a empresa, os datos recompilados nesta etapa de proba servirán para mellorar o sistema.

É unha ameaza para a aprendizaxe e a creatividade?

A ameaza de cambios ou alteracións xa se cerne sobre o traballo e o emprego. Os campos que dependen do texto, como o xornalismo, poderían modificarse moito e as vacantes poderían desaparecer para sempre.

A competencia de ChatGPT na xeración de códigos tamén está a expor preguntas nun sector relativamente novo: a programación.

Pero una das áreas que se foi dando conta dos posibles problemas de ChatGPT é precisamente una das máis afectadas pola chegada das novas tecnoloxías: a educación.

Hai expertos preocupados por como a nova tecnoloxía pode incidir na maneira en que o noso cerebro aprende.

A tentación entre os estudantes de usar o programa para atopar respostas listas para as súas tarefas levou a Nova York a tomar unha decisión rápida: só un mes despois do seu debut, o sistema foi prohibido nas escolas e dispositivos públicos da cidade estadounidense.

OpenAI estivo traballando nunha especie de marca para identificar que o contido se orixinou en ChatGPT . Xa existen algoritmos que calculan con bastante precisión a probabilidade de que un chatbot realice un texto.

Ademais de "copiar e pegar", existe o medo aos impactos estruturais na aprendizaxe humana. Por exemplo, verase afectado o exercicio cognitivo de escribir un ensaio con principio, medio e final, concatenando ideas de maneira coherente?

"Preocúpame moito a algoritmización do pensamento, que é a alteración da nosa comprensión e relación co mundo debido á interacción coa IA", di Machado Dias, da Unifesp.

"Creo que este será o cambio de mentalidade máis grande en toda a historia moderna. Vale a pena sinalar que o cerebro humano foise reducindo de tamaño lentamente, como resultado do desenvolvemento tecnolóxico, durante máis de mil anos, desde o punto de vista técnico-cultural, pero tamén máis limitado desde un punto de vista neurocognitivo".

Martha Gabriel, autora do libro "Intelixencia Artificial: do cero ao metaverso" e docente da Pontificia Universidade Católica de Rio Grande do Sul, afirma que será necesario adaptarse aos novos tempos.

"O que marca a diferenza neste contexto xa non son as respostas, senón as preguntas. Hai que saber preguntar. Para saber preguntar hai que saber pensar críticamente", di.

Para Yuri Lima, investigador do Laboratorio do Futuro da Universidade Federal de Río de Janeiro, "o propio ensino necesita adaptarse para estimular unha aprendizaxe que recoñeza aos estudantes como cyborgs cada vez máis integrados coas novas tecnoloxías".

A capacidade de ChatGPT para xerar textos con precisión podería pór en risco carreiras como o xornalismo e con outras funcións creativas.

"Isto esixe que os docentes tamén saiban utilizar estas mesmas tecnoloxías e integralas nas súas actividades. Desde o momento en que os proxectos, actividades e tarefas vólvense máis complexos e integrados ao universo actual no que viven os estudantes, a motivación deixa de verse afectada por esta cuestión tecnolóxica".

Outro tema vira en torno ao futuro da creatividade humana e a produción de contidos que non estean baseados ​​en intelixencia artificial.

Dez días despois da chegada do sistema OpenAI, un deseñador de San Francisco (EE.UU.) logrou crear en tan só un fin de semana un libro infantil con texto e ilustracións realizado con ChatGPT  e MidJourney, un programa que produce imaxes proporcionando descricións.

"Un punto importante aínda por tratar é o tema do plaxio. Dado que o adestramento de modelos como ChatGPT baséase en textos dispoñibles en internet como noticias, libros e blogs, as súas respostas poden traer ideas publicadas por certas persoas sen que reciban crédito por iso", di Lima.

"En áreas creativas, este recoñecemento aos autores considérase importante. Ademais, o descoñecemento das fontes dificulta recoñecer rumbos ou mesmo mentiras, como nas noticias falsas".

Machado Dias sinala que "a creatividade xorde de combinacións que son á vez inusuais e relevantes. Como os algoritmos son dispositivos para xerar combinacións, espérase que o impulso creativo redúzase".

"Doutra banda, a medida que os algoritmos realizan as súas tarefas, tenden a xerar patróns que nin sequera imaxinamos posibles, expandindo a nosa comprensión combinatoria, é dicir, a nosa creatividade".

Martha Gabriel vai nunha liña similar: "A tecnoloxía pode ser unha ferramenta incrible para ampliar o noso pensamento, xa que podemos probar en pouco tempo innumerables hipótese, formatos, solucións para refinar as nosas hipóteses e mellorar as nosas preguntas".

"Con todo, isto tamén pode ser unha ameaza moi grande para quen usan estes sistemas a cegas, sen críticas nin cuestionamientos á moral e a ética. Isto non é só un risco individual, senón para toda a humanidade".

Taller de matemáticas recreativas :: Leer.es

Guía para a elección de xoguetes sen estereotipos sexistas

Comunidades de Aprendizaje

Guía para as escolas

Moitos dos ingresos de longa estancia no hospital vigués son de menores en idade escolar. Por iso, Mar Nieto e Chus Iglesias, as profesoras da aula hospitalaria do centro, encárganse de que non perdan o ritmo e se divirtan.

Faro Educa

O día a día na clase... do Álvaro Cunqueiro

 “A saúde é o primeiro”. É a frase que máis repiten os profesores dos nenos e nenas que, por algún problema, teñen que ingresar no hospital e deixan de ir ao colexio. É o caso de moitos pequenos que quedan no Álvaro Cunqueiro, contando as horas dentro da súa habitación: “Aquí hai tempo para xogar, ler, aburrirse... e tamén facer cousas do cole”.

E así é como aparece a aula hospitalaria, unha clase pouco usual que combina atención presencial, a domicilio e en ruta polas habitacións de ingreso dos nenos e nenas en idade escolar.

“Moitas veces, cando chamamos aos colexios para coordinar, a primeira reacción desde os centros é ‘Que non faga nada! A saúde é o primeiro!’ e é cando temos que facerlles ver que, dentro da recuperación, entra tamén o normalizar a situación na medida do posible” cóntanos Mar Nieto, unha da mestras da aula, que chega de facer as visitas polas habitacións cun caderno cheo de ecuacións de primeiro grao.

Vas atender ao mesmo neno de onte, pero poida que o seu estado físico ou anímico non sexa o mesmo que fai 24 horas.

“O feito de estar a facer as mesmas tarefas ou exercicios que están a practicar os seus compañeiros en clase failles ver que non se quedaron atrás, que a súa vida se normaliza. Parece que todo volve á súa canle”. Hai dúas zonas educativas. Unha para infantil e outra para nenos algo maiores, aínda que ás veces mestúranse e a de máis idade axudan e xogan cos pequenos. “Xorde unha clase colaborativa da nada nos conta Chus Iglesias, a mestra que queda na aula mentres Mar fai a ruta polas habitacións. “É moi beneficioso, especialmente para os enfermos de saúde mental. É incrible ver como se abren e relaciónanse”. 

E é que o traballo na clase divídese en dúas: seguindo un horario parecido ao dun colexio ordinario, as primeiras horas utilízanse para continuar co currículo que corresponda ás súas idades (de 10:15 a 11:30h).

O resto do día é para descansar e xogar, realizando tarefas relacionadas coa educación, pero de forma máis relaxada, como ler ou debuxar. Terminan á 13h (“Un pouco antes que nos centros educativos, pero coincide coa hora na que as celadoras reparten a comida”).

A saúde é o primeiro, pero a escola axuda á recuperación, especialmente nun sentido emocional

Para os pequenos isto tradúcese en percorrer os andeis en busca dos seus xoguetes favoritos, pero tamén para ler, charlar, debuxar ou mesmo botar unhas partidas ao futbolín. “Unha das grandes vantaxes desta parte lúdica é servir de punto de encontro” apunta Mar “Deixan de estar illados na súa habitación, co seu mundo e a súa enfermidade, e xúntanse cos seus iguais”. E Chus lembra: “Os maiores fan piña e pásanse os teléfonos para falar por whatsapp  cando lles dan o alta”.

E é que as dúas profesoras son testemuñas de que as amizades que se fraguan en a Aula Hospitalaria son para toda a vida.

Cóntanolo Raquel, que estudaba na aula durante o seu ingreso e que agora xa está en casa, pero aproveita cada proba médica por a que debe acudir ao hospital para ir debuxar coas súas amigas e profesoras, e sobre todo para ver a Inés, á que coñeceu cando estaba ingresada: “Un día pasou por diante da miña habitación e xa nos fixemos mellores amigas!”

É unha aula pequena, pero cunha asistencia cambiante: “Non existe un grupo estable e cohesionado, está suxeito a altas e baixas, e por sorte, os grupos desfanse a medida que se recuperan”.

Deste xeito, hai días que a aula se enche até os 15 alumnos, outros poden chegar só tres ou catro, aínda que nos din que a media é dun oito. “Estes días hai moitos illados que reciben as clases na súa habitación, como algúns internos na á de psiquiatría ou os ingresados en oncoloxía, que por inmunidade non poden vir á aula”. Iso non impide que xoguen e aprendan como os demais: “Temos un servizo de préstamo co que poden levar á habitación calquera libro ou xoguete que lles guste e telo con eles toda a semana.”

No Álvaro Cunqueiro hai tempo para todo, e os maiores mesmo o dedican para facer exames: “Si estamos na época de avaliación, o primeiro que preguntamos é ‘telos preparados?’ Talvez polo malestar previo ao ingreso non puido estudar, pero cando si os traballaron é unha mágoa non facelos” explican “Entón chamamos ao centro, envíannos as probas e nós vixiamos mentres as terminan. Logo remitímolos outra vez para que sexan os seus mestres quen o avalíen.”

Chega a hora da comida e entran pola porta nais e pais. A aula pecha por hoxe, aínda que os máis pequenos poden seguir xogando no parque infantil ao final da Vea F. Mentres, Chus e Mar diríxense á aula de profesores para reunirse co equipo de Saúde Mental e falar cos mestres que visitaron aos estudantes que se atopan en réxime domiciliario: “Os profesores que estamos aquí somos mestres especializados en Infantil e Primaria, pero entran moitos alumnos de Secundaria e Educación Especial, así que a túa capacidade de reacción ten que estar moi esperta. Dá igual a idade ou a condición, todos poden porse enfermos, e todos necesitan manter o contacto cos seus colexios.”

A saúde é o primeiro, pero na recuperación, a escola axuda.

Como funciona unha Aula Hospitalaria?

Ás 8:30 h comeza a xornada escolar. É o momento de vixiar os novos ingresos de todos os nenos ou nenas en idade lectiva e pasar polas habitacións para pescudar: si pode saír, si será unha estancia longa, a que colexio vai e que está a estudar...

Despois, a xornada divídese en dúas. Chus queda na aula, e Mar fai a rolda polas habitacións. Lévalles o material que coordinaron coas escolas, algún libro... Aínda que nunca se sabe o que vai pasar: “Vas atender ao mesmo neno de onte, pero poida que o seu estado físico ou anímico non sexa o mesmo que fai 24 horas. Podes chegar como profe de matemáticas e pasar a ser ouvido. Porque é unha parte importantísima”.

Personalízase a clase a cada habitación, xa que a maiores da actividade propiamente educativa é necesario engadir un compoñente terapéutico e emocional, especialmente nos casos de oncoloxía ou psiquiatría. Son ingresos máis longos, e en ocasións recorrentes, que precisan dunha sensibilidade especial. “Lembro un día cunha nena de onco, pequeniña, que eu levaba algo de traballo, e ao final acabei colléndoa en o colo e contándolle un conto. Esa flexibilidade é importantísima”.

Unha flexibilidade que se transmite tamén no traballo que non se ve, antes e despois da clase, e especialmente desde que a aula do Álvaro Cunqueiro converteuse na Sede de Atención Domiciliaria: “É un proxecto importante no que creemos, pero os recursos son os mesmos que antes. E coordinar a todo o equipo, os horarios, os quilómetros, a materia... supón traballo e tempo, que non debe repercutir na calidade da aula. Porque todos os alumnos merécense a mellor dedicación.”

PEC Inclusivo :: Coral Elizondo

Observatorio Estatal da Convivencia Escolar

Proxecto de dirección desde un enfoque inclusivo :: Coral Elizondo

 Muíños contra cabalos: así é a ameaza eólica de Sabucedo que denunciou Sorogoyen nos Goya

O director de 'As Bestas' enxalzou o labor da asociación galega que defende as mandas salvaxes, agora en perigo pola instalación de catro parques

GCiencia

“Dous deles xa contan cunha declaración de impacto ambiental favorable. É dicir, se a Consellería de Economía, Industria e Innovación dá o visto bo sairán a diante. Nós interporemos un recurso de alzada e, se continúan co proxecto, xa iremos pola vía xudicial”, explica Vicente Monteagudo. A situación é complicada e as ameazas que se erguen sobre os cabalos de Sabucedo engaden un inimigo xigante: os eólicos. O que máis compromete a súa supervivencia e pon en serio perigo a biodiversidade dos seus montes é o de Campo das Rosas. “Vainos facer moitísimo dano. Temos un patrimonio arqueolóxico e natural enorme. Ademais das bestas, hai mámoas e petróglifos que son fundamentais, porque aparecen figuras de bestas con persoas enriba de hai máis de 4.000 anos”, di o presidente da asociación. Esta iconografía, segundo traslada, é a mellor proba de que a relación entre o home e as bestas vén de moi antigo.

Entre outras ameazas, Campo das Rosas pon en serio perigo as queirogas e matogueiras que son hábitats protexidos pola Unión Europea e axudan a captar o dióxido de carbono, polo que son esenciais para mitigar o cambio climático. Ademais, Vicente Monteagudo alerta de que non só son os muíños; as áreas poligonais tamén poñen en serio perigo a zona, ao converter en solo industrial o que anteriormente era rural. “Vai en contra da lóxica conservacionista”, apunta. A este respecto, o presidente de Rapa das Bestas asegura que os aeroxeradores que se van instalar superan os 200 metros. “Non son os que pode haber no Candán ou no Seixo. Estes terán 160 metros de torre e 80 de pala. Ninguén sabe como se vai comportar a natureza ante estes bechos”, insiste.

Estas xigantescas dimensións van repercutir directamente na vida dos cabalos. E, sobre todo, na tradición que se celebra cada primeira fin de semana de xullo en Sabucedo e se considera Festa de Interese Turístico Internacional. “Os eólicos van directamente na baixada das bestas. Exportamos fotos a medio mundo e van aparecer uns aeroxeradores que dan medo”, asegura Vicente Monteagudo. Ademais, o presidente da asociación insiste en que a Rapa é unha festa na que se exemplifica o coidado dos animais e que está recoñecida internacionalmente. Porén, coa futura instalación dos parques eólicos “vai haber empresas que expolien o monte” e, polo tanto, deturpen ese obxectivo centenario e tradicional polo que Sabucedo defende as súas bestas.

O certo é que os eólicos non son as únicas ameazas que poñen en perigo a supervivencia dos cabalos salvaxes, pero a instalación dos eólicos tan só vai empeorar aínda máis o escenario. Segundo explica Vicente Monteagudo, adoitan ter “moitos problemas” coa entrada de bestas en parcelas privadas que rodean o monte. Coa construción dos aeroxeradores, os cabalos vanse deslocalizar aínda máis, moveranse e baixarán ás aldeas, xerando problemáticas coa veciñanza. “Vanse construír enormes rotondas e pistas que van facer que sexa máis fácil roubar gando, agravando aínda máis o problema”, apunta o presidente de Rapa das Bestas, indicando que o roubo de cabalos é unha das principais ameazas ás que se enfronta frecuentemente Sabucedo. Segundo explica, xa atoparon bestas en zonas de Valencia e Portugal. “Se xa o fan cando as pistas son intransitables, como non o van conseguir cando sexan de fácil acceso a causa da instalación dos eólicos”, pregunta Vincente Monteagudo.

Outro dos danos que pode ocasionar a construción dos parques é o impacto nas fontes hídricas. “Van rebentar os mananciais onde beben os cabalos e cortar o fluxo da auga subterránea”, asegura. Segundo explica, hai moitas persoas que acoden a fontes de auga sen legalizar e as empresas só se moven polos planos das augas protexidas pola lei. “Van furar sen saber que aí pode haber auga e haberá veciños que corran o risco de quedar sen auga”, declara o presidente da asociación, facendo fincapé en que os danos non só afectarán directamente ás bestas, senón tamén á poboación próxima a estes montes. Vincente Monteagudo asegura que se abren múltiples escenarios que poden supor “unha volta atrás”.

Dende a asociación Rapa das Bestas cren que detrás de todo isto só hai intereses económicos. O presidente do colectivo lembra que Galicia é unha das comunidades que ten máis riqueza en biodiversidade e, pola contra, é unha das que menos superficie protexida ten na Rede Natura 2000. Ademais, outro dos factores que complica aínda máis o escenario das bestas de Sabucedo é que non existe unha figura de protección para os cabalos galegos de monte. “Protéxense con estándares moi limitados as razas autóctonas para cobrar axudas pero deixan fóra ao 99% dos cabalos galegos, que son os de monte. Iso non é viable. Son os que máis nos benefician porque limpan os terreos e mantéñenos coidados”, expón o presidente da asociación. Por iso, tamén reclaman que exista unha figura que protexa estes animais e que, dalgún modo, impediría a instalación destes parques.

 “Como o cabalo galego de monte non ten unha figura de protección, cando fas unha alegación non serve porque non está recoñecido como algo que debemos coidar ou gardar”, apunta Vicente Monteagudo. E lembra que hai países europeos que están intentando renovar ou devolver cabalos ao monte para que o manteñan limpo. El recalca que non se trata de facer unha “guerra contra as renovables”, senón de “facer as cousas con xeito e coidando á xente”, engade Vicente Monteagudo. É dicir: Enerxía eólica si, pero non así. Tal e como defendeu Sorogoyen ante millóns de espectadores e tal como defende Rapa das Bestas dende hai tempo. Todo o meu apoio ao pobo de Sabucedo pola súa defensa dos cabalos e dos montes”, continuaba o director de As Bestas. Ao tempo que recordaba: Os cabalos salvaxes viviron durante séculos en liberdade. A mesma que a asociación trata incansanblemente de que non perdan.

EOE Priego

Documento que recolle recomendacións sobre as principais adaptacións de ACCESO ou METODOLÓXICAS en canto ao deseño dun contido que foron referendadas pola evidencia científica.

TRENCA-DIS

Fundación Vital

Xunta de Galicia

Xunta de Galicia

Xunta de Galicia

Guía para gamificar

El sonido de la hierba al crecer

anedia Galicia

Autismo Diario

Hai pouco máis de 13 anos, cando se publicou o borrador da quinta edición do Manual Diagnóstico e Estatístico dos Trastornos Mentais (DSM-5), os debates estalaron case de inmediato. Moitos deles centráronse na incorporación da síndrome de Asperxer á definición de trastorno do espectro do autismo e as preocupacións de que algunhas persoas con autismo serían excluídas dos servizos baixo as novas pautas.

Nos anos transcorridos desde entón, as cousas nesa fronte "estabilizáronse”, segundo Catherine Lord , distinguida profesora de psiquiatría e educación na Universidade de California. Pero mesmo cando os vellos debates extínguense, nos últimos anos xurdiu un novo: se o termo “autismo profundo” é unha forma útil de diferenciar a algúns membros do espectro. Eso fai que partes da comunidade do autismo volvan mirar o DSM-5 , coa esperanza dunha revisión e claridade adicional para os profesionais.

Pero a historia de como o DSM-5 chegou a ese punto suxire un camiño difícil por diante. Foron necesarios anos de colaboración entre os investigadores do autismo e un grupo incipiente de autogestores autistas. E para os máis próximos ao asunto, nin sequera está claro que haberá un DSM-6.

A Asociación Americana de Psiquiatría (APA) publica e mantén o DSM. A actualización principal anterior do manual realizouse en 1994 e, en 2007, a APA reuniu a 13 grupos de traballo para revisar os criterios de diagnóstico e actualizar a información científica adxunta para crear o DSM-5.

Cando Ari Ne’eman, cofundador e entón presidente de Autistic Self Advocacy Network (ASAN), e o seu colega Steven Kapp escoitaron que habería cambios importantes nos criterios de autismo para a quinta edición do DSM, souberon o que estaba en xogo.

Ne’eman e Kapp, que entón eran estudante de doutoramento e codirector do capítulo de ÁSANA, entenderon que todo o que se expuxese nese libro afectaría a vida das persoas con autismo nos vindieros anos, tal como sucedeu cando se publicou o DSM-IV. 

Con todo, os dous homes tamén sabían que se lles presentaba unha oportunidade. Actualizar a guía de diagnóstico é, en esencia, un proceso académico, pero tamén “político” e, por tanto, suxeito a influencias, escribiron Kapp e Ne’eman en un capítulo de libro en 2020. Obter un diagnóstico é un punto crítico na vida dunha persoa con autismo, e ASAN quería axudar a dar forma ao proceso.

ASAN, con todo, estaba no exterior. O ámbito do Grupo de Traballo de Trastornos do Neurodesesenvolvemento incluía o autismo, e a APA nomeou aos seus membros, todos investigadores examinados no espazo. Esto non caeu ben a Kapp ou Ne’eman. A comunidade autista, escribiron os dous homes no capítulo do libro, posuía un “reclamo moral indiscutible de estar representada no proceso do DSM-5 en igualdade de condicións” que os investigadores. Como non puideron obrigar á APA para aceptalos como contribuíntes a título oficial, lanzaron “unha operación de intelixencia” para que se escoitasen as voces autistas.

Ne’eman comezou o esforzo en 2009 cun membro do grupo de traballo que describiu no capítulo do libro como “Membro A”, un investigador que xa coñecía a través de contactos previos e os seus pensamentos de “terreo común” sobre intervencións conductistas ríxidas. Este membro era Amy Wetherby , patóloga da fala e a linguaxe e directora do Instituto de Autismo da Universidade Estatal de Florida.

Wetherby traballara antes con Ne’eman  e quedou impresionado coas súas habilidades retóricas. Mencionou ASAN ao Grupo de Traballo de Trastornos do Neurodesarrollo. Pero Ne’eman tamén coñecía a Susan Swedo, presidenta do grupo de traballo e investigadora do Instituto Nacional de Saúde Mental nese momento. Ela convidar a reunirse co grupo en persoa, e o 8 de abril de 2010, Ne’eman parouse fronte a eles e expuxo os pensamentos de ASAN.

“Puido traernos moitos puntos, para que os considerásemos con moito coidado e seriedade”, di Wetherby.

Os membros estaban o suficientemente intrigados e eso abriu unha vía para unha comunicación máis sólida con algúns membros do grupo de traballo. Ne’eman foi quen presionou para que o autismo fose diagnosticado “co sistema actual ou o anterior”, di Lord, quen era membro do grupo de traballo. Ese cambio chegou á versión final do DSM-5 e ampliou as oportunidades para que os adultos sexan diagnosticados máis adiante na vida.

A relación entre ASAN e o grupo de traballo foi “complexa”, escribiron Kapp e Ne’eman, pero tamén foi “historicamente significativa”, xa que os dous homes sabían que “non había ningún exemplo anterior de promoción exitosa para refinar e mellorar os criterios de diagnóstico da comunidade suxeita a ela”. De feito, Ne’eman figura oficialmente no DSM-5 como asesor do Grupo de Traballo de Trastornos do Desenvolvemento Neurolóxico, xunto con máis dunha ducia de investigadores.

Os dous grupos non estaban de acordo en todos os temas, pero compartían un obxectivo ambicioso: combinar os diagnósticos da síndrome de Asperxer e o trastorno xeneralizado do desenvolvemento non especificado (TGD-ne) no diagnóstico do trastorno do espectro do autismo. Máis aló de eso, ÁSANA tamén sentiu “profundamente preocupada” polas propostas para incluír nos criterios de “recuperación” do DSM-5 (detalles sobre a forma en que os adultos con autismo xa non cumpren cos criterios para un diagnóstico de autismo) que poderían levar a que as persoas con autismo perdan o acceso aos servizos e protección xurídica.

Os profesionais utilizan criterios en dous dominios para diagnosticar o autismo, e cada dominio ten subelementos. ASAN quería diminuír os subelementos requiridos no dominio máis amplo da comunicación social, e expuxo que só dúas dos tres subelementos deberían cumprirse para obter un diagnóstico. Esto, de novo, estaba destinado a manter un diagnóstico de autismo máis fácil de lograr e manter o apoio e os servizos dispoñibles.

Despois duns tres anos de cabildeo, ASAN non logrou convencer ao grupo de traballo de reducir a cantidade de subelementos de comunicación social necesarios para o diagnóstico de autismo. Pero logrou o seu obxectivo de excluír os criterios de recuperación do DSM-5 e, o que é máis importante, unificouse a definición de autismo: desapareceron a síndrome de Asperxer e o TGD-ne do escenario.

O grupo de traballo tamén agregou unha nova condición chamada trastorno da comunicación social (SCD, polas súas siglas en inglés), que algúns sentiron que estaba destinado a axudar a abordar os temores de que a perda da síndrome de Asperxer e TGD-ne crearía unha brecha.

Pero o resultado final destes cambios é que hoxe o autismo úsase para “describir un rango incrible”, di Lord. Eso, por si só, só levou a máis confusión: exactamente o contrario do efecto desexado de colapsar o autismo nun diagnóstico.

As preguntas sobre o diagnóstico e a identidade viran na comunidade do autismo. Algúns, como Alison Singer, presidenta de a Autism Science Foundation, suxiren a necesidade de volver aos días do espectro máis dividido que había no DSM-IV. Moitos outros din que esta suxerencia simplemente está “a armar” a heteroxeneidade do autismo , como escribiu Mary Doherty , fundadora de Autistic  Doctors International e Autistic Med Students, en Spectrum en 2023.

“Na miña opinión, todos os profesionais do autismo deben considerar detidamente a súa propia posición, e calquera debate sobre o cambio ou a revisión dos criterios de diagnóstico debe incluír aos médicos autistas, en particular aos psiquiatras autistas”, di Doherty.

A pregunta nestes días di Lord, é como comunicar mellor o respecto polas persoas con autismo “á vez que recoñecemos que necesitamos buscar axuda e adaptacións para as persoas que vemos na clínica“.

Cando se publicou un borrador do DSM-5 en 2010, a eliminación da síndrome de Asperxer como un diagnóstico separado chamou rapidamente a atención non só dos académicos, senón tamén do público en xeral. Os membros do grupo de traballo consideraron necesario explicar a súa decisión.

Francesca Happé  profesora de neurociencia cognitiva no King’s College de Londres no Reino Unido e membro do grupo de traballo, escribiu en Spectrum en 2011 que non había suficiente evidencia para apoiar a distinción diagnóstica entre subgrupos de autismo, como a síndrome de Asperxer. Happé tamén escribiu que os criterios de diagnóstico para os subgrupos de autismo aplicáronse de maneira inconsistente e que a idea detrás de eliminalos era recoñecer a continuidade atopada no espectro do autismo.

ASAN estivo de acordo con esto  crendo que combinar as tres condicións nun só diagnóstico axudaría a eliminar o estigma dun diagnóstico de autismo versus un diagnóstico de Asperxer.

Pero tamén había unha sensación de que algo se perdeu. Fred Volkmar, profesor de psiquiatría, pediatría e psicoloxía infantil na Universidade de Yale, dirixiu a parte da proba de campo da revisión do DSM-IV para o autismo. Orixinalmente estaba no grupo de traballo do DSM-5, pero sentiu que o grupo estaba a poñer demasiada énfase na metodoloxía de investigación e non nas aplicacións clínicas, e renunciou. Estaba en contra de perder a etiqueta da síndrome de Asperxer. Algúns aos que previamente se lles diagnosticou síndrome de Asperxer estiveron de acordo e expresaron unha sensación de desconexión. Sandra Jones, escribindo en Spectrum en 2020, dixo que a súa investigación atopou que para moitos, “a síndrome de Asperxer é máis que un diagnóstico . É unha identidade”.

Tamén existía o temor de que o diagnóstico de autismo volvésese demasiado estreito sen incluír a síndrome de Asperxer ou o TGD-ne. En 2012, Volkmar fixo unha presentación nunha reunión en Islandia que usou datos recompilados previamente para mostrar que moitas persoas diagnosticadas con síndrome de Asperxer ou TGD-ne non cumprirían cos criterios de autismo do DSM-5. Os datos parecían preocupantes, e os medios fixéronse eco deste ángulo, o suficiente como para que un asembleísta do estado de Nova York presentase un proxecto de lei (que finalmente se estancó no Senado) destinado a garantir o acceso continuo aos servizos para as persoas diagnosticadas con autismo segundo o DSM-IV, só no caso de que o DSM-5 exclúaos.

Pero o grupo de traballo rexeitou a idea de que o DSM-5 pasaría por alto a grandes franxas de persoas con autismo. Lord dixo que os datos que Volkmar usou na súa presentación eran da década de 1990, e debido a que as preguntas que se facían no DSM-5 eran diferentes ás que se usaban entón, a comparación non era válida.

A auga ao redor dos datos de inclusión aínda é turbia. Un metanálisis de 2019 indicou que o cambio aos criterios do DSM-5 conduciu a menos diagnósticos de autismo entre algúns aos que se lles diagnosticou síndrome de Asperger, pero ao mesmo tempo, a prevalencia do autismo nos Estados Unidos continuou para escalar, e os expertos din que unha das razóns do aumento é unha mellor detección e diagnósticos máis precisos dos nenos. (Segundo o informe máis recente dos Centros para o Control e a Prevención de Enfermidades de EE. UU., a prevalencia do autismo agora é de 1 de cada 36 nenos ).

Tamén chamou a atención unha táboa de niveis de gravidade engadida aos criterios de diagnóstico. Detallaba tres niveis de autismo: persoas que “requirían apoio”, aquelas que “requirían un apoio substancial” e aquelas que “requirían un apoio moi substancial”, pero os críticos dixeron que non había un método cuantitativo claro para determinar cales deberían ser os niveis. ASAN estaba en contra, e mesmo Lord di que a APA lle dixo ao Grupo de Traballo de Trastornos do Desenvolvemento Neurolóxico que o incluíse.

O DSM-5 tamén ofrece especificacións adicionais para diagnósticos de autismo, que inclúen “con ou sen deterioración intelectual acompañante” e “asociado cunha condición médica ou xenética coñecida ou un factor ambiental”.

Pero os termos de especificación non foron efectivos, di Lord. “Ninguén os usa”, di ela. “Quero dicir, simplemente non é práctico ter frases longas”. Ao final, os niveis terminaron sendo “case tautolóxicos”, di Lord, e deberían mellorarse para estar máis baseados en evidencia.

Os debates en curso xeraron esperanzas na comunidade autista máis ampla de que algúns problemas poderían resolverse nun DSM-6. Kapp e Ne’eman tamén consideraron que podería xurdir unha nova versión: en nome dos defensores dos autistas, presentaron un plan para futuras consideracións no capítulo do seu libro de 2020. Escribiron que se aparece un DSM-6, a APA “debería incluír ás persoas autistas no proceso de maneira explícita e recoñecida”.

Na década transcorrida desde o lanzamento do DSM-5, Ne’eman e Kapp afastáronse do liderado de ASAN. Ne’eman, a quen non se puido contactar para unha entrevista a pesar dos múltiples intentos de Spectrum de contactalo, é estudante de doutoramento na Universidade de Harvard. Kapp, quen é profesor titular de psicoloxía na Universidade de Portsmouth no Reino Unido, negouse a ser entrevistado.

ASAN mantén a súa posición sobre o DSM-5 de hai 10 anos, di Zoe Gross , directora de promoción de ASAN. “Aínda apoiamos definitivamente o diagnóstico unificado, que eliminou moita confusión e salto de profesional en profesional no proceso de diagnóstico”, di Gross. Dun DSM-6, di, “quereriamos ver criterios que reflictan as experiencias das persoas con autismo, non só observacións externas de persoas con autismo“. Un exemplo de algo que podería incluírse di, é máis sobre problemas motores. “As persoas con autismo comentan que experimentan problemas co movemento e a planificación motora máis aló do que se describe nos criterios actuais, incluído o ‘quedarse atrancado’ ou a catatonía”, di ela.

Pero non está claro que veña unha revisión, mesmo 10 anos despois da actualización anterior.

Michael First , profesor de psiquiatría clínica na Universidade de Columbia, foi consultor editorial e de codificación do DSM-5. Houbo case dúas décadas entre a publicación do DSM-IV e o DSM-5. Cando se lle preguntou se se está considerando 6, First dixo que é “unha pregunta asombrosamente excelente“.

Despois do lanzamento do DSM-5, a APA decidiu pasar a un novo modelo de actualización da guía, que é interativo e máis áxil. É posible que a APA considere un DSM-6 se os criterios de diagnóstico necesitan cambios importantes. Pero por agora, os cambios suxeridos envíanse en liña e revísaos un pequeno comité de expertos. Se se acepta o cambio proposto, publícase para comentario público no sitio web da APA. De feito, en 2022, publicouse unha revisión de texto formal do DSM-5, que incluía pequenos cambios de claridade na entrada de autismo. Ata o de agora, este proceso está “a funcionar bastante ben“, di First, e “non hai plans” para un DSM-6, aínda que di que “a porta está aberta“.

Independentemente, algúns, como Volkmar, pensan que tal vez un manual non sexa o camiño para seguir de todos os xeitos. Ten postas as súas esperanzas en atopar biomarcadores viables que aínda non se descubriron, aínda que non por falta de intentos. Pola súa banda, Lord está de acordo en que “necesitamos formas de recoñecer mellor o conxunto moi diferente de circunstancias” de cada persoa, “pero non sei como encaixa eso nun DSM-6“. 

Os nosos admirados suecos retornan ao soporte de papel e a escritura a man tras o fracaso da dixitalización feroz.  

O conto da educación :: Carlos Navarro Antolín

Daniel Lobo

Arabesco Pedagógico (1913) 

“Hai unha certa pedagoxía que foxe das dificultades, foxe do verdadeiro traballo, foxe da austeridade. Parece que nos asusta ensinar aos nenos todo o duro, todo o recio que é o traballo. E de aí  naceu o de que aprendan xogando, que acaba sempre en que xogan a aprender. E o mestre mesmo que lles ensina xogando, xoga a ensinar. E nin el en rigor ensina, nin eles en rigor aprenden nada que o valla. E logo, non esqueza vostede que importa máis o que se ha de ensinar e aprender que o modo de aprendelo . Non fagamos da Ciencia un mero medio para aplicar pedagoxía”. 

Publicado orixinalmente en Los lunes de “El imparcial”, Madrid, 17 de noviembre de 1913. Miguel de Unamuno, OC VIII “Inquietudes y meditaciones”, Escelicer, p. 550

Miguel de Unamuno e a educación

Os profesores que falan de motivación, ou de que a aprendizaxe é un xogo, están equivocados de arriba abaixo, pero é de pensar que na súa inmensa maioría actúan de boa fe. Con todo, hai algunha excepción que urxe sinalar. A do profesor que predica un ensino liberador e lúdico, sen medo ás malas notas porque as notas non son tan importantes, pero ao seu propio fillo lévao a un colexio privado e sométeo á mesma disciplina da que el exime aos seus alumnos. Ignoro a razón desta maneira de actuar, pero por cada mozo inxenuo que se crea o seu discurso liberador haberá un competidor menos para o seu fillo. Coñecín a un colega convencido de que o seu labor era o de facer felices aos alumnos e non agonialos con exames e cualificacións. Pero cando o seu fillo fraqueaba nunha materia poñíalle un profesor particular. E é de supoñer que este profesor particular atendíao a horas fixas, acordadas de antemán, e non cando coincidía que o raparigo se levantaba motivado. Non era nada parvo este colega meu.

Ricardo Moreno Castillo :: Panfleto antipedagógico

Gobierno de Aragón